Hiện nay, tại Việt Nam, việc dạy con về tình dục vẫn còn chưa nhận được sự quan tâm từ các bậc phụ huynh. Điều này đã dẫn đến không ít “tai nạn” đau lòng khi tỷ lệ trẻ em gái mang thai trong độ tuổi vị thành niên tăng cao, số ca phá thai ở trẻ em dưới 18 tuổi cũng cán mốc báo động.
Dạy con về tình dục – khi giáo dục giới tính và chuyện tình dục vẫn còn bị ngó lơ
Với sự phát triển của công nghệ cùng với sự hội nhập văn hóa, trẻ em được tiếp xúc với hàng ngàn tư liệu liên quan đến giới tính, tình dục. Thông qua báo đài, sách vở, hình ảnh, Internet hay những câu chuyện truyền tai, trẻ sẽ vô tình hoặc hữu ý tiếp thu những câu chuyện về tình dục.
Nếu bố mẹ không dạy con về tình dục, với những thông tin mà trẻ tự tìm hiểu cũng như sự hấp dẫn giới ở tuổi dậy thì, sự tò mò muốn thử “nếm trái cấm”, trẻ sẽ dễ rơi vào những hệ luỵ đau lòng… Trẻ có thể dễ bị lây nhiễm các bệnh lây qua đường tình dục, thậm chí nhiễm HIV hay nguy hiểm hơn là tình trạng mang thai, phá thai khi còn đang là học sinh, sinh viên.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay tại Việt Nam, nhiều gia đình vẫn quan niệm dạy con về tình dục chính là vẽ đường cho hươu chạy, là dạy hư con trẻ, khuyến khích con thực hành chuyện người lớn. Điều này đã khiến số trẻ em ở độ tuổi dậy thì và tuổi thành niên có kiến thức đúng đắn về giới tính, tình dục vẫn còn thấp.
Thông tin từ Tổng cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) cũng cho biết, tại Việt Nam, nhóm người dưới 25 tuổi là nhóm mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục cao nhất. Về tỷ lệ người quan hệ không sử dụng các biện pháp bảo vệ, có đến 36% là người đang ở độ tuổi vị thành niên. Và cũng chính vì vậy, mỗi năm tại Việt Nam có gần 300 nghìn ca nạo phá thai, chủ yếu ở độ tuổi 15-19.
Điều này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo với tất cả phụ huynh, cần thay đổi suy nghĩ trong việc tư vấn về tình dục cho con để có thể bảo vệ an toàn cho trẻ trong chuyện tình dục.
Vì sao nên dạy con về tình dục?
Giáo dục giới tính và tình dục cho con luôn là khía cạnh nhận được nhiều sự quan tâm từ xã hội. Bên cạnh trách nhiệm từ nhà trường, bố mẹ cũng nên chủ động dạy con về tình dục bởi:
Dạy con về tình dục giúp con hiểu rõ về cơ thể của mình
Khi trẻ lớn lên và bắt đầu độ tuổi dậy thì, con sẽ có những thắc mắc về cơ thể mình, đặc biệt là ở các “vùng nhạy cảm”. Những tò mò vì sao cơ thể của mình lại khác với bạn khác giới, vì sao mình được gọi là con gái còn bạn kia được gọi là con trai, vì sao mình có tóc dài còn các bạn nam chỉ để tóc ngắn,…. sẽ khiến trẻ thắc mắc, muốn tìm câu trả lời.
Khi dạy con về tình dục và giới tính, bố mẹ sẽ cung cấp cho trẻ những thông tin chính xác để con hiểu đúng nhất về giới tính và cơ thể của mình, tránh việc con tìm kiếm thông tin từ bạn bè hay Internet và có những kiến thức sai lệch.
Dạy con về tình dục giúp bảo vệ an toàn cho con khỏi bị xâm hại
Theo thống kê từ Bộ lao động thương binh và xã hội, tính từ đầu năm 2015 đến cuối tháng 6/2019, tại Việt Nam đã có hơn 8400 vụ xâm hại trẻ em bị phát hiện và xử lý với khoảng 8700 trẻ em bị xâm hại. Con số này vẫn không ngừng tăng lên trong năm 2020 và những tháng đầu năm 2021.
Khi dạy con về tình dục, bạn có thể hướng dẫn cho trẻ biết thế nào là xâm hại, dạy cho trẻ cách bảo vệ chính mình, hướng dẫn trẻ về những “bộ phận cấm” mà không ai được phép chạm vào,… Ngoài ra, khi dạy con về tình dục, bạn sẽ tạo cho con cảm giác an toàn. Như vậy, trong trường hợp con bị tấn công, con cũng sẽ có thể yên tâm chia sẻ với bố mẹ để có thể kịp thời can thiệp và xử lý.
Dạy con về tình dục giúp con tránh được hệ lụy khi “làm chuyện người lớn”
Những thông tin được tiếp cận một cách sai lệch khiến trẻ càng bị hấp dẫn bởi chuyện chăn gối và muốn thử một lần làm chuyện người lớn. Tuy nhiên, nếu nhận được sự giáo dục đúng đắn từ bố mẹ và nhà trường, trẻ có thể hiểu được những hệ luỵ khi “nếm trái cấm” quá sớm, từ đó giảm được nguy cơ trẻ thử quan hệ khi chưa đến tuổi.
Ngoài ra, việc dạy con về tình dục cũng giúp trẻ hiểu được về các biện pháp bảo vệ, phòng tránh khi quan hệ. Nếu chẳng may không thể cưỡng lại sự hấp dẫn trong chuyện ấy, trẻ cũng có thể sử dụng các biện pháp tự bảo vệ mình để tránh được chuyện mang thai ngoài ý muốn và dẫn đến phá thai, ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.
Các nền văn hóa khác quan niệm thế nào?
Với sự khác biệt về lối sống, suy nghĩ, truyền thống văn hóa, cách nuôi dạy con ở các quốc gia vẫn còn nhiều khác biệt. Điển hình nhất chính là tư duy dạy con về tình dục ở các nước Châu Á và Châu Âu. Với các phụ huynh Châu Á, chúng ta vẫn còn nhiều sự e dè, ngại ngùng khi đề cập chuyện tình dục với con cái của mình.
Hầu hết những gì mà các bậc phụ huynh tại các nước Châu Á chia sẻ với con chính là sự cấm đoán, yêu cầu trẻ không được “nếm trái cấm” khi chưa đủ tuổi, nếu không sẽ nhận được sự trách phạt nghiêm khắc từ bố mẹ. Với phương pháp dạy con về tình dục này, trẻ có thể vì tâm lý sợ bố mẹ mà không dám thử chuyện người lớn khi chưa được phép.
Thế nhưng, mặt trái của phương pháp cấm đoán chính là kích thích tâm lý tò mò của trẻ, càng cấm thì trẻ càng muốn làm ngược lại với những gì bố mẹ căn dặn. Hơn nữa, nếu chẳng may xảy ra các sự cố ngoài ý muốn, vì sợ bị trách phạt mà trẻ sẽ có xu hướng giấu diếm, tự tìm cách giải quyết vấn đề một mình thay vì chia sẻ với bố mẹ để tìm ra hướng xử lý tốt nhất.
Ngược lại, phụ huynh Châu Âu thường có tư duy ho trẻ tự do khám phá bản thân. Những người làm bố làm mẹ sẽ chủ động chia sẻ với con, dạy con về tình dục từ sớm để con nắm rõ các kiến thức cần thiết và không la mắng con cái hay ngăn cản con quá nhiều về việc tình dục.
Điều này không có nghĩa là họ khuyến khích con cái của mình thử “yêu” khi chưa đến tuổi. Tuy nhiên, họ sẽ chủ động nói với con của mình về những hậu quả mà con có thể gặp phải, từ đó để con có thể tự đưa ra quyết định thay vì chỉ dựa vào sự cấm đoán của bố mẹ để ngăn con quan hệ khi chưa được phép.
Với cách dạy con này, trẻ em Châu Âu thường sẽ tự giác nói không với chuyện tình dục vì những hệ luỵ có thể gặp phải nếu quan hệ khi chưa đủ tuổi cũng như biết cách tự bảo vệ mình khi quan hệ tình dục. Thế nhưng, vì chủ yếu cách dạy con về tình dục này còn phụ thuộc quá nhiều vào tính tự giác của trẻ nên vẫn không thể tránh khỏi một số trường hợp, trẻ có cá tính mạnh và không thích vâng lời dẫn đến việc “nếm trái cấm” từ rất sớm.
Thời điểm bố mẹ nên bắt đầu giáo dục giới tính cho trẻ
Khi trẻ trên 2 tuổi, con sẽ bắt đầu có sự tò mò với những điều xảy ra xung quanh mình và đặt những câu hỏi liên quan đến các bộ phận trên cơ thể. Khi trẻ ở độ tuổi mẫu giáo và được tiếp xúc nhiều với các bạn đồng trang lứa, trẻ sẽ có những thắc mắc về sự khác biệt giữa con trai và con gái.
Lớn hơn, trong độ tuổi dậy thì, những thay đổi lớn như bắt đầu có chu kỳ kinh nguyệt đầu tiên ở bé gái hay mọc râu ở bé trai cũng khiến trẻ có thể đặt ra 1001 câu hỏi vì sao.
Do đó, có thể thấy, việc giáo dục giới tính cho trẻ là một hành trình dài và xuyên suốt nhiều năm liền. Bố mẹ cần bắt đầu dạy con về tình dục càng sớm càng tốt để có thể kịp thời cung cấp cho con những kiến thức cần thiết, hạn chế trẻ tìm hiểu và tiếp cận những thông tin sai lệch.
Chia sẻ về giới tính, tình dục phù hợp với độ tuổi của con
Ở những độ tuổi khác nhau, trẻ sẽ có thể tiếp cận với những thông tin liên quan đến giới tính và tình dục khác nhau sao cho phù hợp nhất với độ tuổi của mình. Trước khi dạy con về tình dục, bạn cần tìm hiểu các thông tin một cách đầy đủ và chính xác nhất, chia các thông tin này thành từng nhóm phù hợp với độ tuổi của trẻ.
Trẻ sơ sinh đến 2 tuổi
Có quá sớm để dạy con về tình dục khi con còn chưa tròn 2 tuổi? Câu trả lời là không! Bạn có thể gián tiếp dạy con những kiến thức cơ bản nhất như dạy con gọi tên các bộ phận sinh dục thông quan hoạt động tắm rửa hằng ngày. Các chuyên gia cho rằng, sẽ chẳng sai nếu bố mẹ dùng những cái tên dễ thương hoặc từ lóng để nói về bộ phận sinh dục.
Tuy nhiên, nếu muốn trẻ nhận thức đúng đắn về vai trò và tầm quan trọng của các bộ phận này, bố mẹ nên sử dụng những thuật ngữ chính xác nhất theo khoa học.
Một điểm lưu ý cho bạn khi dạy con về tình dục trong giai đoạn này chính là nên tránh kết nối sinh học tình dục với giới tính. Ví dụ, hãy bỏ ý tưởng rằng tất cả các bé trai đều có dương vật và tất cả các bé gái đều có âm đạo. Thay vào đó, hãy nói “Những người có dương vật” hoặc “Những người có âm đạo”. Điều này giúp bạn đặt nền tảng cho các cuộc trò chuyện sau này về tình dục và bản sắc giới một cách dễ dàng hơn.
Khi trẻ gần hai tuổi, bạn có thể bắt đầu nói chuyện với con mình về thời gian và địa điểm thích hợp để khám phá cơ thể chúng. Nếu con bạn có xu hướng sờ vào bộ phận sinh dục của mình – một điều hoàn toàn bình thường khi trẻ trong giai đoạn phát triển và tò mò về mọi thứ xung quanh — hãy sử dụng nó như một cơ hội để giải thích rằng trẻ nên làm điều đó một mình, trong phòng ngủ hoặc phòng tắm. Hãy nhẹ nhàng thay vì quát mắng con cái và để con nghĩ rằng con đang làm một việc đáng xấu hổ.
Trẻ từ 2 – 5 tuổi
Trọng tâm chính khi dạy con về tình dục và giới tính ở độ tuổi này là giúp trẻ hiểu về ranh giới trên cơ thể mỗi người. Cần để trẻ hiểu được rằng đâu là những bộ phận không thể để người khác chạm vào và không được phép chạm vào những bộ phận nào trê cơ thể của người khác.
Trong quá trình dạy con về tình dục, bố mẹ nên giải thích rằng ngay cả trẻ nhỏ cũng phải học cách hỏi trước khi chạm vào người khác cũng như trẻ có thể lên tiếng nếu người khác tự ý chạm vào cơ thể của mình. Ngoài ra, hãy hướng trẻ những bộ phận “cấm” mà bất kỳ ai ngay cả bố mẹ cũng không được chạm vào.
Điều quan trọng khi dạy con về tình dục trong giai đoạn này chính là để trẻ hiểu được, những hành vi chạm vào cơ thể người khác, đặc biệt là bộ phận sinh dục đều là hành vi không được phép, ngay cả khi đó là “bí mật” giữa hai người.
Một số bài học quan trọng mà bố mẹ nên dạy trẻ trong giai đoạn này gồm có:
- Không bao giờ ép trẻ ôm, chạm hoặc hôn bất kỳ ai
- Khuyến khích trẻ tự rửa bộ phận sinh dục của mình
- Dạy con học cách nói “không” và “dừng lại”
- Dạy trẻ biết xin phép trước khi chạm vào hoặc ôm hôn mọi người, kể cả bố mẹ hay ông bà, người thân của trẻ
Nếu bạn cảm thấy việc dạy con về tình dục ở độ tuổi này quá khó khăn để thu hút sự chú ý của bé, hãy thử thay đổi lý thuyết suông bằng những trò chơi để trẻ thêm hứng thú bạn nhé.
Trẻ từ 6 – 8 tuổi
Khi trẻ từ 6 đến 8 tuổi, việc dạy con về tình dục của bạn sẽ tập trung vào việc hướng dẫn con cách sử dụng Internet và mạng xã hội một cách an toàn. Hiện nay, trẻ em được tiếp cận với các thiết bị công nghệ từ rất sớm. Do đó, cần phải có những nguyên tắc để bảo vệ con khỏi những thông tin xấu trên Internet cũng như việc bị kẻ xấu lợi dụng, lừa đảo các vấn đề liên quan đến tình dục thông qua mạng xã hội.
Hãy đưa ra các nguyên tắc để trẻ hiểu rằng việc nói chuyện với người lạ, đặc biệt là việc chia sẻ ảnh hoặc các thông tin cá nhân của mình với những người trên Internet có thể gây nên những ảnh hưởng nguy hiểm với con. Bên cạnh đó, trong quá trình dạy con về tình dục, hãy nhấn mạnh với con việc con có thể tìm đến bố mẹ nếu như nhận được những lời đề nghị từ người lạ không quen trên Internet.
Ở độ tuổi này, việc dạy con về tình dục nên bao gồm các nội dung liên quan đến vấn đề lạm dụng tình dục. Trẻ cần hiểu được thực tế và những nguy hiểm mình có thể gặp phải để học cách tự bảo vệ mình cũng như biết xử lý nếu phát hiện bạn của mình đang bị lạm dụng. Tuỳ theo mức độ hứng thú và khả năng tiếp thu của trẻ, bạn có thể tiếp tục đào sâu về chủ đề này hoặc chỉ nói về những điều cơ bản nhất và chờ con lớn hơn một chút mới tiếp tục mở rộng chủ đề ở những khía cạnh khác nhau.
Theo các chuyên gia, khi trẻ từ 6-8 tuổi, bố mẹ có thể chưa cần chia sẻ với con về các trang web “đen”. Tuy nhiên, bạn cũng cần chuẩn bị tinh thần nếu trẻ tình cờ xem được những nội dung, hình ảnh hoặc video “người lớn”. Lúc này, hãy bình tĩnh giải thích với trẻ rằng các trang web này dành cho người trưởng thành và chưa phù hợp với độ tuổi của con.
Ngoài ra, việc dạy con về tình dục trong giai đoạn này cũng có thể đề cập đến các vấn đề về giới tính. Hện nay vẫn còn nhiều thông tin về LGBT+, giới tính thứ 3,… mà chúng ta chưa được cập nhật. Do đó, hãy chắc chắn bạn đã tìm hiểu các thông tin này một cách chính xác nhất trước khi chia sẻ cùng con. Ngoài ra, cần lưu ý nhấn mạnh với con về việc không thể nói giới tính của ai đó dựa trên bộ phận sinh dục của họ.
Trẻ từ 9 – 12 tuổi
Trong giai đoạn này, việc dạy con về tình dục sẽ tập trung nhiều hơn và mở rộng hơn các vấn đề liên quan đến giới tính và tình dục. Đặc biệt, ở giai đoạn này, một số trẻ có thể bắt đầu độ tuổi dậy thì và có những thay đổi khác biệt trên cơ thể. Vì vậy, bố mẹ cần chia sẻ với con về những điều có thể xảy ra, cho trẻ biết rằng đây là một điều hoàn toàn bình thường và không có gì đáng xấu hổ cả.
Hơn nữa, khi trẻ trên 10 tuổi, đã đến lúc bố mẹ nên nói với con về tình dục an toàn, các biện pháp bảo vệ khi quan hệ cũng như các phương pháp tránh thai. Tuy có vẻ khá sớm nhưng trên thực tế, một số trẻ đã bắt đầu dậy thì và có “nhu cầu tình dục” ở độ tuổi trên 10 tuổi. Do đó, dạy con về tình dục và các biện pháp quan hệ, hậu quả khi quan hệ mà không dùng biện pháp an toàn sẽ giúp con tránh được những hệ luỵ đang tiếc có thể xảy ra.
Ở độ tuổi 9 đến 12 tuổi, trẻ đã bắt đầu được sử dụng các thiết bị điện tử để truy cập Internet. Vì thế, bố mẹ nên nghiêm túc nói với trẻ việc chia sẻ ảnh khỏa thân hoặc ảnh khiêu dâm của bản thân hoặc bạn bè có thể là bất hợp pháp và để lại nhiều kết quả xấu không thể lường trước được.
Ngoài ra, bố mẹ có thể chia sẻ với con một số tình huống giả định trong lúc dạy con về tình dục. Đặt ra những tình huống như “Con sẽ xử lý thế nào nếu vô tình thấy ảnh khỏa thân của bạn cùng lớp?” hoặc “Nếu có ai đó đề nghị con gửi ảnh khỏa thân, con sẽ làm gì?”… Sau đó, đừng quên hướng dẫn trẻ cách xử lý đúng trong từng trường hợp để tăng thêm kiến thức và kỹ năng sống cho con.
Một lưu ý cho bố mẹ trong giai đoạn này chính là vì con đã bắt đầu bước vào độ tuổi dậy thì, con sẽ có thể rung rinh và cảm nắng bạn của mình. Đừng trêu chọc bọn trẻ vì tình bạn trai – gái của chúng. Thay vào đó, bạn có thể đóng vai trò như một người bạn để hỏi trẻ về vấn đề này và đưa cho con những lời khuyên phù hợp.
Trẻ từ 12 tuổi trở lên
Dạy con về tình dục và giới tính từ sớm sẽ thực sự mang lại hiệu quả khi chúng đến tuổi vị thành niên. Nếu bạn đã cởi mở để thảo luận với con các vấn đề này từ sớm, trẻ sẽ cảm thấy thoải mái hơn khi nói chuyện với bạn và đặt câu hỏi cho bạn. Vì đã hướng dẫn cho trẻ các kiến thức cơ bản từ sớm, ở độ tuổi này, bạn không cần phải dạy con quá nhiều mà thay vào đó, bạn chỉ cần đưa ra lời khuyên hay tư vấn cho con khi cần.
Tuy nhiên, bạn cũng đừng chủ quan mà vẫn nên quan sát trẻ, chú ý xem con có các biểu hiện nào bất thường hay không để có thể kịp thời hỏi và can thiệp.
Với những bậc phụ huynh chưa từng dạy con về tình dục cho đến thời điểm hiện tại, hãy bắt đầu bằng việc ngồi xuống và bắt đầu dạy trẻ bằng cách kể những câu chuyện nhẹ nhàng nhất nhằm tạo sự tin tưởng ở trẻ.
Ngoài ra, khi trẻ từ 12 tuổi trở lên, bạn có thể kể những câu chuyện về các mối quan hệ tình cảm của bố mẹ trong giai đoạn khi bố mẹ bằng con lúc này. Cần lưu ý lựa chọn từ ngữ thích hợp và chia sẻ một số thông tin cơ bản thay vì kể quá chi tiết với con bạn nhé!
Những rắc rối thường gặp khi dạy con về tình dục
Việc dạy con về tình dục chưa bao giờ là việc dễ dàng. Điều này đòi hỏi sự kiên nhẫn của bạn cũng như buộc bạn phải dành thời gian để tìm hiểu, chắt lọc thông tin sao cho đảm bảo cung cấp cho trẻ những thông tin phù hợp nhất, chính xác nhất. Trong quá trình dạy con về tình dục, bạn có thể gặp phải một số rắc rối như:
Trẻ không chịu nghiêm túc tiếp thu
Điều này thường xảy ra ở trẻ giai đoạn dưới 9 tuổi. Lúc này, trẻ chủ yếu sẽ muốn vui chơi cùng bạn bè và các món đồ chơi mình yêu thích thay vì ngồi lắng nghe bố mẹ. Do đó, bạn có thể thay đổi hình thức dạy trẻ bằng cách lồng ghép bài học vào những trò chơi hoặc thỉnh thoảng cho con đọc các quyển sách thiếu nhi có liên quan để khơi gợi sự tập trung ở trẻ.
Trẻ đặt quá nhiều câu hỏi
Vì chưa quen với việc dạy con về tình dục, bạn có thể cảm thấy ngượng ngùng hoặc lúng túng khi trẻ đặt ra quá nhiều câu hỏi. Điều quan trọng lúc này chính là bạn cần phải tìm hiểu thông tin thật đầy đủ trước khi nói chuyện cùng trẻ, đặt ra những câu hỏi mà bạn nghĩ rằng trẻ có thể hỏi và chuẩn bị trước câu trả lời cho những câu hỏi này.
Trong trường hợp khi dạy con về tình dục và trẻ hỏi những vấn đề bạn chưa chuẩn bị trước, hãy bình tĩnh và nói với trẻ rằng bạn sẽ trả lời câu hỏi này vào hôm sau. Đừng thể hiện sự lúng túng trước mặt trẻ vì con có thể hiểu lầm rằng bố mẹ không thích việc đặt ra những câu hỏi của mình, từ đó trẻ sẽ e dè và cẩn thận hơn trong việc trò chuyện cùng bố mẹ.
Trẻ e dè và không muốn chia sẻ cùng bố mẹ
Đây là một điều hoàn toàn bình thường khi dạy con về tình dục, đặt biệt là ở những gia đình Châu Á, khi bố mẹ thường có phương pháp nuôi dạy con tương đối nghiêm khắc. Việc trẻ e dè, không chia sẻ cùng bố mẹ khi bạn dạy con về tình dục xuất phát từ việc trẻ cảm thấy thiếu an toàn, sợ bị trách phạt.
Nếu gặp phải tình huống này, bạn không nên nôn nóng hay tức giận. Thay vào đó, hãy tiếp cận con từ từ, bắt đầu bằng những khái niệm cơ bản nhất và trò chuyện nhẹ nhàng với con. Hãy để trẻ thấy được thiện chí của bạn. Có thể mất vài tuần, hoặc thậm chí vài tháng để trẻ làm quen với điều này. Tuy nhiên sau đó, trẻ sẽ dần mở lòng và học cách chia sẻ cùng bố mẹ nhiều hơn.
Hầu hết các bậc phụ huynh đều công nhận rằng, thật khó để cởi mở hơn để dạy con về tình dục và giới tính. Tuy nhiên, bạn càng giáo dục con sớm chừng nào thì càng có thể bảo vệ trẻ khỏi những hệ lụy xấu chừng ấy. Do đó, đừng e dè mà hãy bắt đầu dạy con về tình dục ngay hôm nay, bạn nhé!
