Một nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, trẻ em tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn có nguy cơ mắc bệnh béo phì cao gấp 2 lần so với trẻ ăn nhiều thực phẩm tươi sống.

Ngoài ra, thực phẩm chế biến sẵn còn chứa nhiều muối, đường, chất béo bão hòa và cholesterol, có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như tim mạch, tiểu đường, ung thư…

Bài viết dưới đây của Tạp chí Mẹ và Con sẽ cung cấp cho cha mẹ những thông tin khoa học về tác hại của thực phẩm chế biến sẵn đối với sức khỏe trẻ nhỏ. Đồng thời, hướng dẫn cách dùng thực phẩm chế biến sẵn một cách an toàn và hợp lý cho các con.

Thực phẩm chế biến sẵn là gì?

Thực phẩm chế biến sẵn là loại thực phẩm đã trải qua một hoặc nhiều bước chế biến như thêm chất bảo quản, đóng hộp, đông lạnh, sấy khô, tẩm ướp gia vị,… nhằm mục đích kéo dài thời hạn sử dụng, tăng hương vị hoặc để tiện lợi khi dùng.

Hiện nay, chưa có một hệ thống phân loại thực phẩm chế biến sẵn thống nhất trên thế giới. Tuy nhiên, theo mức độ chế biến và thành phần dinh dưỡng, ta có thể chia thực phẩm chế biến sẵn thành các nhóm sau:

Nhóm chế biến cơ bản: Bao gồm trái cây và rau quả đông lạnh, sữa chua, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt. Nhóm thực phẩm này thường giữ được nhiều dưỡng chất thiết yếu so với các nhóm chế biến sẵn khác.
Nhóm chế biến vừa: Bao gồm thực phẩm đã qua chế biến nhưng vẫn giữ được hình dạng tự nhiên, như cá hộp, thịt xông khói.
Nhóm siêu chế biến: Bao gồm các kiểu đồ ăn vặt, bánh kẹo, nước ngọt, mì gói… thường chứa ít hoặc không có thực phẩm tươi và có thêm nhiều chất phụ gia như màu thực phẩm, chất tạo hương, chất tạo ngọt, và chất bảo quản.

Tác hại của thực phẩm chế biến sẵn

Thiếu hụt dinh dưỡng trầm trọng

Đồ ăn liền thường được chế biến sẵn, qua nhiều khâu bảo quản, vận chuyển, khiến hàm lượng dinh dưỡng bị hao hụt đáng kể. So với thực phẩm tươi sống, đồ ăn liền nghèo nàn vitamin, khoáng chất và chất xơ – những dưỡng chất thiết yếu cho bé phát triển toàn diện.

Ví dụ: Một gói mì gói cung cấp nhiều calo nhưng lại thiếu hụt vitamin A, C, D, E, B1, B2,… so với một bát súp rau củ nấu tại nhà.

Quá tải muối, đường và chất béo

Để tăng hương vị và thời hạn sử dụng, nhà sản xuất thường bổ sung nhiều muối, đường và chất béo bão hòa vào đồ ăn liền. Lượng muối cao có thể gây hại cho thận, tim mạch và huyết áp của trẻ.

Đường dư thừa dẫn đến béo phì, sâu răng và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao. Chất béo bão hòa ảnh hưởng xấu đến hệ tim mạch và tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ.

Ví dụ: Một ly nước ngọt có ga chứa lượng đường gấp 5 lần nhu cầu khuyến nghị cho trẻ mỗi ngày.

Chất phụ gia

Để tạo màu sắc bắt mắt, hương vị hấp dẫn và kéo dài thời hạn sử dụng, nhà sản xuất thường sử dụng nhiều chất phụ gia trong đồ ăn liền. Một số chất phụ gia được chứng minh có thể gây dị ứng, rối loạn tiêu hóa, thậm chí là ung thư ở trẻ em.

Ví dụ: Chất tạo màu nhân tạo như Tartrazine (E102) có thể gây ra các triệu chứng dị ứng như nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy, khó thở.

Chất bảo quản – “kẻ thù” của hệ miễn dịch

Chất bảo quản được sử dụng để ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc trong đồ ăn liền. Tuy nhiên, một số chất bảo quản có thể gây hại cho hệ miễn dịch của trẻ, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường tiêu hóa và dị ứng.

Ví dụ: BHA (Butylated hydroxyanisole) và BHT (Butylated hydroxytoluene) là hai chất bảo quản phổ biến có thể gây ra các vấn đề về hành vi và học tập ở trẻ em.

Nguy cơ béo phì và các bệnh mạn tính

Việc tiêu thụ nhiều đồ ăn liền khiến trẻ dễ bị thừa cân, béo phì do lượng calo cao và chất béo bão hòa. Béo phì là nguyên nhân dẫn đến nhiều bệnh mãn tính nguy hiểm như tiểu đường, tim mạch, gan nhiễm mỡ,… ở trẻ em.

Có nên cho bé ăn thực phẩm chế biến sẵn?

Vậy, cha mẹ có nên cho bé ăn thực phẩm chế biến sẵn? Câu trả lời là có thể, nhưng cần lưu ý một số điều sau:

Hạn chế tối đa việc cho bé sử dụng đồ ăn liền, chỉ sử dụng trong những trường hợp không thể chuẩn bị được bữa ăn tươi cho con.
Chỉ chọn những sản phẩm chất lượng cao, có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và có thành phần dinh dưỡng phù hợp với độ tuổi của bé.
Kết hợp với thực phẩm tươi sống để đảm bảo bé được cung cấp đầy đủ dưỡng chất cần thiết.
Kiểm soát lượng thức ăn chế biến sẵn mà bé sử dụng mỗi ngày. Cha mẹ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn phù hợp với độ tuổi, cân nặng, tình trạng sức khỏe của trẻ.
Nếu bé có bất kỳ biểu hiện bất thường nào như dị ứng, tiêu chảy, buồn nôn,… sau khi ăn thì cha mẹ cần ngừng cho bé sử dụng ngay.

Lưu ý:

Trẻ dưới 1 tuổi không nên cho ăn bất kỳ loại thực phẩm chế biến sẵn nào.
Nên ưu tiên cho bé ăn thức ăn nấu tại nhà từ thực phẩm tươi sống.
Khuyến khích bé ăn nhiều trái cây, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt.
Dành thời gian nấu ăn cùng bé để giúp bé có thói quen ăn uống lành mạnh.

Thực phẩm chế biến sẵn rất tiện lợi và dễ gây nghiện vì có hương vị hấp dẫn. Tuy nhiên, sử dụng quá nhiều loại thực phẩm này, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, có thể dẫn đến nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng. Sức khỏe của trẻ là điều quan trọng nhất. Cha mẹ hãy luôn cẩn trọng và sáng suốt khi lựa chọn thực phẩm cho con nhé.