Trẻ có thể bị nhiễm trùng tiêu hóa do nhiều nguyên nhân. Các bệnh nhiễm trùng, nhất là nhiễm trùng ở trẻ nhỏ thường nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Nhiễm trùng đường tiêu hóa có thể gây ra biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe. Do đó, việc phòng ngừa và nhận biết dấu hiệu để điều trị bệnh rất quan trọng.

Nguyên nhân và cơ chế gây nhiễm trùng tiêu hóa

Vì sao trẻ nhỏ thường bị nhiễm trùng đường tiêu hóa?

Yếu tố từ trẻ: Hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, trong khi kháng thể trong sữa mẹ truyền sang giảm dần hoặc các bé bú sữa công thức không nhận được kháng thể. Hệ miễn dịch của trẻ suy giảm khi các bé bị suy dinh dưỡng hoặc sau khi mắc các bệnh khác. Trẻ nhỏ thích khám phá xung quanh và chưa đủ nhận thức để biết “dơ-sạch” nên tăng nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh.
Yếu tố từ môi trường sống: Thức ăn, nước uống của trẻ bị nhiễm khuẩn. Môi trường sống ô nhiễm, kém vệ sinh. Do ở trong khu vực ổ dịch, thường xuyên có các ca bệnh về tiêu hóa.

Các tác nhân gây bệnh:

Có nhiều tác nhân có thể gây tiêu chảy ở trẻ. Các tác nhân này có thể xâm nhập vào đường tiêu hóa của trẻ qua thức ăn, nước uống bị nhiễm bẩn hoặc tiếp xúc với người hoặc động vật bị bệnh. Trong đó có thể chia thành 3 nhóm:

Vi khuẩn: Có rất nhiều loại vi khuẩn có thể gây tiêu chảy ở trẻ em, như Escherichia coli (E.coli), Shigella, Salmonella, Campylobacter jejuni, Vibrio cholerae…
Virus: Rotavirus, Norovirus, Adenovirus…
Ký sinh trùng: Giardia lamblia, Cryptosporidium parvum, Entamoeba histolytica…

Triệu chứng bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa

Triệu chứng và biểu hiện của nhiễm trùng tiêu hóa ở trẻ em có thể khác nhau tùy thuộc vào loại tác nhân gây bệnh, mức độ nhiễm trùng và độ tuổi của trẻ. Một số triệu chứng thường gặp là:

Tiêu chảy: Có thể nói đây là dấu hiệu phổ biến nhất. Các vấn đề về tiêu hóa thường sẽ dẫn tới bé bị tiêu chảy. Phân lỏng, nước hoặc nhầy, có thể lẫn máu. Trẻ đi ngoài nhiều hơn bình thường thậm chí cả chục lần.
Nôn mửa: Đây là triệu chứng phổ biến ở các bé bị nhiễm trùng tiêu hóa do virus. Trẻ nôn nhiều, mệt mỏi và thường nôn sau khi ăn.
Sốt: Sốt cao, lên đến 39-40 độ. Là triệu chứng thường gặp khi trẻ nhiễm trùng đường tiêu hóa do vi khuẩn.
Đau bụng: Một số bé cũng sẽ bị đau bụng. Các cơn đau có thể là đau quặn từng cơn, tập trung ở vùng dưới rốn hoặc hai bên hông.
Biếng ăn: Trẻ bị bệnh thường mất cảm giác thèm. Các bé có thể từ chối ăn hoặc ăn rất ít.
Mệt mỏi: Là triệu chứng phản ánh sự suy giảm năng lượng của trẻ do nhiễm trùng tiêu hóa. Trẻ có thể lười vận động, buồn ngủ hoặc khóc quấy.

Dấu hiệu bệnh nặng

Ngoài ra, nếu nhiễm trùng tiêu hóa kéo dài hoặc nặng, trẻ có thể có các dấu hiệu của mất nước và suy dinh dưỡng, như:

Khát nước, bé thiếu nước vì tiêu chảy nhiều.
Miệng khô lưỡi khô, môi có thể rạn nứt vì cơ thể mất độ ẩm do thiếu nước.
Mắt lõm sâu, đây cũng là dấu hiệu thiếu nước khi da quanh vùng mắt của bé co lại dẫn tới hốc mắt như sâu hơn.
Da xỉn màu vì thiếu máu do thiếu dinh dưỡng, làn da xanh và tái hơn bình thường.

Chẩn đoán và điều trị nhiễm trùng tiêu hóa

Chẩn đoán

Việc chẩn đoán dựa vào nhiều yếu tố như triệu chứng lâm sàng, tiền sử bệnh, kiểm tra thể lực và xét nghiệm. Một số xét nghiệm phổ biến:

Xét nghiệm nước tiểu: Để loại trừ nhiễm khuẩn tiết niệu, một nguyên nhân phổ biến cũng gây sốt và tiêu chảy ở trẻ em.
Xét nghiệm máu: Để kiểm tra các chỉ số máu như hồng cầu, bạch cầu, huyết đồng và CRP (protein C phản ứng).
Xét nghiệm phân: Để tìm kiếm các vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng gây bệnh.

Điều trị

Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một số biện pháp điều trị chung là:

Bù nước và điện giải: Đây là điều quan trọng nhất để ngăn ngừa và điều trị mất nước do trẻ tiêu chảy và nôn mửa. Cần cho bé uống nhiều nước sạch hoặc điện giải ORS (oral rehydration solution) để bổ sung lại lượng nước và các khoáng chất thiết yếu cho cơ thể. Không nên cho bé uống các loại nước ngọt, sữa hoặc nước ép vì chúng có thể làm tăng tiêu chảy.
Ăn đồ dễ tiêu: Chú ý cho trẻ ăn các loại thức ăn nhẹ và dễ tiêu, cháo, bánh mì, trái cây chín. Tránh các đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ, ngọt hoặc nhiều chất bảo quản.
Điều trị triệu chứng: Có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau, hạ sốt hoặc chống buồn nôn theo chỉ định của bác sĩ. Ngoài ra, có thể dùng các loại thuốc giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột như men tiêu hóa hoặc probiotic để giúp phục hồi chức năng ruột và giảm tiêu chảy.
Điều trị kháng sinh: Chỉ dùng kháng sinh khi có chỉ định từ bác sĩ. Kháng sinh có thể giúp giảm thời gian tiêu chảy và ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng máu hoặc viêm màng não ở trẻ. Tuy nhiên, kháng sinh cũng có thể gây ra tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy hoặc dị ứng. Do đó, không nên tự ý sử dụng kháng sinh mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ.

Phòng ngừa nhiễm trùng tiêu hóa ở trẻ em

Việc phòng ngừa bệnh rất quan trọng, theo đó cha mẹ cần lưu ý:

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống cho bé.
Chế biến và bảo quản thực phẩm an toàn, cho bé ăn chín uống sôi.
Tiêm phòng cho trẻ khi đủ tuổi. Một số loại vaccine có thể ngừa nhiễm trùng tiêu hóa từ một số tác nhân gây bệnh như: Sởi, quai bị, viêm gan A, viêm gan B, cúm…

Nhiễm trùng tiêu hóa ở trẻ em là một căn bệnh thường gặp nên cha mẹ không cần quá lo lắng. Chú ý theo dõi tình trạng sức khỏe của bé, đưa đi khám bệnh nếu có dấu hiệu bất thường. Tốt nhất là phòng ngừa bệnh từ đầu bạn nhé.