Vì sao con suy dinh dưỡng?
Theo tiêu chuẩn cân nặng/tuổi người ta chia suy dinh dưỡng làm 3 độ:
– Suy dinh dưỡng Độ I: Trọng lượng còn 90% so với tuổi
– Suy dinh dưỡng Độ II: Trọng lượng còn 75% so với tuổi
– Suy dinh dưỡng Độ III: Trọng lượng còn dưới 60% so với tuổi.
Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng. Chẳng hạn như:
+ Do dinh dưỡng: Nuôi trẻ không đúng phương pháp khi mẹ thiếu hoặc mất sữa, cho trẻ ăn bổ sung không đúng cả về số lượng và chất lượng, nguyên nhân quan trọng nhất hay gặp là do bà mẹ thiếu kiến thức dinh dưỡng hoặc không có thời gian chăm sóc con cái.
+ Do ốm đau kéo dài: Trẻ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiêu hóa nhiều lần, biến chứng sau các bệnh viêm phổi, sởi, lỵ…
+ Do thể tạng dị tật: Trẻ đẻ non, suy dinh dưỡng bào thai, các dị tật sứt môi, hở hàm ếch, tim bẩm sinh.
+ Do điều kiện kinh tế xã hội: Suy dinh dưỡng là một bệnh của nghèo nàn và lạc hậu, có liên quan đến kinh tế, văn hóa, dân trí. Đây là mô hình hệ bệnh tật đặc trưng của các nước đang phát triển.
Muốn biết trẻ có bị suy dinh dưỡng hay không các bà mẹ cần phải theo dõi cân nặng thường xuyên cho trẻ trên biểu đồ phát triển. Nếu thấy 2-3 tháng liền trẻ không tăng cân cần phải đưa trẻ đi khám bác sĩ để tìm hiểu nguyên nhân.
Làm sao mẹ biết trẻ suy dinh dưỡng?
Hãy thử kiểm tra các yếu tố này, nếu con bạn chỉ cần có 1-2 triệu chứng trong số đó, bạn cần nghĩ ngay bé đang có nguy cơ hoặc đã bị suy dinh dưỡng.
|
Dấu hiệu |
|
Không lên cân hoặc giảm cân trong 3 tháng liền |
|
Teo mỡ ở cánh tay, thịt nhão. |
|
Teo nhỏ: mất hết lớp mỡ dưới da bụng. |
|
Da xanh, tóc thưa rụng dễ gãy, đổi màu. |
|
Ăn kém, hay bị rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy, đi tiêu phân sống) |
|
Có phù hoặc teo đét, có thể biểu hiện của thiếu vitamin gây quáng gà, khô giác mạc đến loét giác mạc. |
Thực đơn phục hồi suy dinh dưỡng tại nhà
(Có thể áp dụng cho trẻ suy dinh dưỡng Độ I hoặc II)
|
Độ tuổi |
Thực đơn |
|
Trẻ dưới 6 tháng tuổi |
Bú sữa mẹ theo nhu cầu của trẻ. Chú ý chăm sóc dinh dưỡng cho mẹ để mẹ có đủ sữa nuôi con (mẹ cần ăn đủ, ngủ tốt, làm việc nhẹ nhàng). Trường hợp mẹ không đủ sữa mà phải dùng các sản phẩm thay thế sữa mẹ thì phải có chỉ định của bác sĩ. |
|
Trẻ từ 6-12 tháng |
Cho trẻ ăn nước cháo xay trộn sữa nhưng tăng thêm lượng thịt, gạo và rau củ, trường hợp trẻ không thích ăn cháo trộn sữa thì dùng sữa cao năng lượng pha với nước sôi để ấm theo hướng dẫn mỗi ngày uống 500ml và cho ăn bột hoặc cháo xay 3-4 bữa/ngày, trẻ ăn ít có thể tăng số bữa lên, dùng nước giá đậu xanh để làm lỏng thức ăn: 10g giá đậu xanh/10g bột (giá đậu xanh giã nhỏ lọc lấy nước nấu bột). |
|
Trẻ 13-24 tháng |
6h: 150- 200ml sữa cao năng lượng 9h: Cháo thịt + rau: 200ml (1 chén ăn cơm) Bao gồm gạo tẻ: 30g (1 nắm tay), thịt nạc: 50g (hoặc cá, tôm, cua: 50g, trứng gà: 1 quả), dầu ăn: 10ml (2 thìa cà phê), rau xanh: 20g (2 thìa cà phê) 12h: Sữa: 200ml 14h: Chuối tiêu: 1 quả hoặc đu đủ 1 miếng 17h: Cháo thịt (cá, tôm, trứng) + rau + dầu Nếu trẻ đang bú mẹ vẫn phải tiếp tục cho bú và thời gian cho bú kéo dài từ 18-24 tháng. Khi cai sữa vẫn nên cho trẻ ăn thêm sữa công thức hoặc sữa bò. |
|
Trẻ 25-36 tháng |
7h: Sữa cao năng lượng: 200ml 11h: Cơm nát + thịt (cá, trứng, tôm…) + canh rau. Bao gồm cơm: 2 lưng chén (70g gạo), thịt: 50g (hoặc trứng: 1 quả), rau: 100g, dầu (mỡ): 5g 14h: Cháo + thịt + rau + dầu: 200ml Bao gồm gạo tẻ: 30g (1 nắm tay), thịt: 50g (hoặc cá, tôm, cua: 50g, trứng gà: 1 quả), dầu: 10ml (2 thìa cà phê), rau xanh: 20g (2 thìa cà phê). 17h: Cơm nát + trứng (thịt, cá, tôm…) + canh rau 20h: Hỗn hợp bột dinh dưỡng: 200ml, hoặc súp: khoai tây thịt + rau + dầu (mỡ): 1 chén nhỏ. Súp khoai tây gồm có khoai tây: 100g (1 củ to), thịt (gà, bò, lợn): 50g, bắp cải: 50g, dầu (mỡ): 1 thìa cà phê. Ăn thêm các loại quả chín theo nhu cầu của trẻ. |
Công thức chung cho trẻ suy dinh dưỡng Độ I hoặc II
– Nếu đã áp dụng thực đơn trên mà trẻ vẫn đói, muốn ăn thêm thì luôn cho trẻ bú mẹ / ăn theo nhu cầu, bất cứ lúc nào kể cả ban đêm.
– Đối với trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên, thức ăn dặm phải nấu kỹ, nấu xong ăn ngay.
– Tăng đậm độ năng lượng của bữa ăn bằng cách cho tăng thêm enzym (men tiêu hóa) trong các hạt nảy mầm để làm lỏng thức ăn và tăng độ nhiệt lượng của thức ăn. Cụ thể là: có thể dùng giá đậu xanh để làm lỏng thức ăn cho trẻ. Cứ 10g bột cho 10g giá đậu xanh giã nhỏ lọc lấy nước.
– Những loại thực phẩm nên dùng cho trẻ suy dinh dưỡng là: Gạo, khoai tây, thịt (gà, heo, bò, tôm, cua, cá, trứng), sữa bột giàu năng lượng, dầu, mỡ, các loại rau xanh và quả chín.
– Trẻ cần được ăn bổ sung theo các chế độ ăn giống như trẻ bình thường. Số lượng một bữa có thể ít hơn nhưng số bữa ăn nhiều hơn trẻ bình thường.
– Những trẻ có suy dinh dưỡng nặng kèm theo tiêu chảy hoặc viêm phổi phải đưa vào điều trị tại bệnh viện.
– Ngoài chế độ ăn còn cho trẻ bổ sung thêm một số Vitamin và muối khoáng.
– Trẻ phải được vệ sinh, tắm rửa sạch sẽ.
Chất béo thiết yếu (omega-3 và omega-6)
Các chất béo thiết yếu này là nguyên liệu cấu tạo nên tế bào thần kinh. Quan trọng như vậy, nhưng omega-3 và omega-6 dễ thiếu do cơ thể không tự tổng hợp được mà phải đưa từ thức ăn bên ngoài vào. Các chất béo thiết yếu này có trong các loại cá như cá basa, cá thu, cá ngừ, cá hồi, cá trích và các loại hạt nhiều dầu như hạt bí đỏ, hướng dương, mè. Mẹ nên cho con ăn tối thiểu 3 lần cá trong một tuần, nếu được thì tăng cường cá thay thịt. Ngoài ra, mỗi bữa cơm có thể cho trẻ ăn thêm 1 muỗng canh mè (trộn hẳn vào cơm cũng được).
Chú ý, không nên cho trẻ ăn các món “khác thường”!
Với những gia đình thuộc hàng khá giả, phụ huynh thường có xu hướng xót bé bị suy dinh dưỡng nên bồi bổ con bằng những món ăn đắt tiền, cho là quý giá và tốt với trẻ. Tuy nhiên, điều này thường gây kết quả ngược lại. Những món như óc heo, thậm chí cả yến sào cần được hỏi ý kiến bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng trước khi cho trẻ ăn. Vì trong những trường hợp cơ thể trẻ yếu, món ăn lạ có thể còn gây rối loạn tiêu hóa.
Th.S BS. Lê Thị Hải
(Viện Dinh dưỡng Quốc gia)
