“Tôi làm việc với trẻ em và người lớn, những người không thể nói lên cảm xúc và suy nghĩ của họ. Không phải họ không muốn nói ra những thứ cảm xúc ấy mà là họ không biết làm thế nào.” Đó là những lời chia sẻ từ nhà tâm lý học người Mỹ Deborah Serani, cô cho biết rằng hàng ngày cô vẫn phải tiếp xúc và chữa trị cho những người không thể biểu đạt cảm xúc. Thoạt đầu ta nghĩ những vấn đề này là đơn giản, tại sao phải cần đến bác sĩ để chữa trị một cách tốn kém. Tuy nhiên đó được xem là một hội chứng về tâm lý, và chứng bệnh này thường được biết đến như một tình trạng cận lâm sàng, với tên gọi là Alexithymia.

Nguồn gốc của mù cảm xúc – Alexithymia

Alexithymia lần đầu tiên được đề cập đến như một cấu trúc tâm lý vào năm 1976 và được coi là sự thiếu hụt trong nhận thức cảm xúc. Nghiên cứu cho thấy rằng, khoảng 8% nam giới và 2% nữ giới mắc chứng này và nó có thể ở mức độ nhẹ, trung bình, nặng.

Alexithymia có hai chiều – chiều nhận thức, nơi trẻ em hoặc người lớn phải vật lộn để xác định, diễn giải và diễn đạt cảm xúc bằng lời. Và một chiều về tình cảm, nơi những khó khăn nảy sinh trong việc phản ứng, diễn đạt, cảm nhận và thổ lộ cảm xúc thật .

Alexithymia từ lâu đã có liên quan đến một loạt các rối loạn tâm lý, từ tự kỷ, trầm cảm, tâm thần phân liệt và rối loạn somatoform. Đó là một thách thức rất lớn đặc biệt đối với những người đang phải vật lộn với chứng rối loạn nhịp tim. Họ phải đối phó với các rối loạn tâm lý đồng thời sẽ khiến quá trình hồi phục trở nên phức tạp.

Điều gì dẫn đến chứng “mù cảm xúc”?

Nguyên nhân dẫn đến mù cảm xúc vẫn chưa được nghiên cứu và xác định, nhưng có khả năng đó là do di truyền, hoặc do bệnh nhân mắc các bệnh liên quan đến hệ thần kinh và não bộ.

Dawn Neumann, Phó giáo sư và Giám đốc nghiên cứu tại Bệnh viện Đại học Y khoa và Phục hồi chức năng Indiana cho biết về mặt sinh lý, chấn thương sọ não, hoặc TBI (tổn thương não), có thể gây ra chứng rối loạn nhịp tim do tổn thương thần kinh ở não. Cụ thể ông phát biểu rằng “Alexithymia xảy ra khi chấn thương gây ra sự gián đoạn các vùng não và mạng lưới thần kinh chịu trách nhiệm xử lý cảm xúc, điều đó dẫn đến sự ngắt kết nối giữa phản ứng cảm xúc bên trong và cách xác định, thể hiện cảm xúc đó ra bên ngoài.” Tương tự, chứng Alexithymia có thể xảy ra với các bệnh lý thần kinh khác như bệnh Parkinson.

Tuy vậy không chỉ bắt nguồn từ nguyên nhân sinh lý, chứng mù cảm xúc cũng có thể hình thành ở một người trong quá trình sống và phát triển. Theo các nhà nghiên cứu, tình trạng này cũng có thể là kết quả của sự tổn thương ở vùng thùy đảo của não bộ – được biết đến với vai trò đối với các kỹ năng xã hội, sự đồng cảm và các cảm xúc. Vì thế khi nói về điều này, các chấn thương tâm lý từ quá khứ, đặc biệt là thời thơ ấu, có thể là nguyên do của Alexithymia.

Chẳng hạn như trong cách dạy con hàng ngày, nếu trẻ bị cấm thể hiện cảm xúc như chúng không được phép khóc hay bộc lộ cảm xúc tiêu cực của mình để trở nên mạnh mẽ, tự chủ, độc lập như ý muốn của ba mẹ chúng thì điều này có thể dẫn đến Alexithymia. Bên cạnh đó, chứng bệnh này còn có thể được hình thành như một cơ chế đối phó khi mắc phải chấn thương tâm lý do bị lạm dụng tình dục thể chất hoặc tinh thần.

Giải pháp cho người mắc hội chứng mù cảm xúc

Xác định cảm xúc hiện tại là gì

Một cách để tự mở rộng nhận thức về cảm xúc và vốn từ vựng của bạn là tự hỏi cảm xúc. Nếu bạn nghĩ rằng bạn đang cảm thấy tức giận, hãy tự hỏi bản thân bạn hai cảm xúc khác mà bạn đang cảm thấy là gì (có thể là hoảng sợ và thất vọng). Cảm xúc là chỉ dẫn cho những điều chúng ta quan tâm, và muốn làm vì vậy hãy hỏi, ‘Cảm xúc này đang muốn nói với tôi điều gì?” “Cảm xúc sẽ dẫn tôi đến đâu?”

Cũng cần lưu ý rằng cảm xúc tiêu cực cũng quan trọng như cảm xúc tích cực. Học cách xác định những cảm xúc này và làm việc với chúng (không chống lại chúng) là cách giúp bạn dễ chịu hơn.

Mẹo để đối phó với Alexithymia

Người mắc Alexithymia cũng có thể luyện tập các kỹ năng viết nhật ký, đọc tiểu thuyết, học các môn nghệ thuật như hát, múa, nhảy,.. vì chúng được xem là những liệu pháp bày tỏ cảm xúc tích cực giúp định nghĩa cảm xúc hiện tại của mình, thể hiện nó qua một tác phẩm mà chưa cần phải bộc lộ trực tiếp bằng lời. Đó là bước đầu của việc định hình lại những điều đang diễn ra bên và tập cho nó được “thoát ra” bằng một hình thức kín đáo và dễ dàng hơn đối với người bệnh.

Nếu người thân hay bạn bè của bạn, hay chính là bản thân bạn đang rời vào tình trạng tương tự, hãy luôn kiên nhẫn với họ và bao dung với bản thân mình. Nếu đã thử hết cách, nhưng vẫn không tài nào giúp được người thân và chính mình, thì đừng quên rằng bạn vẫn luôn còn sự trợ giúp từ các chuyên gia tâm lý. Những gì bạn cần làm mạnh dạn đặt lịch hẹn và nhờ sự giúp đỡ của một người thứ ba. Mù cảm xúc đáng sợ đấy, nhưng nó sẽ không đáng sợ bằng việc bạn không thể giúp đỡ được những người xung quanh, hay giúp đỡ chính mình, mà ngược lại còn tự làm cho bản thân mắc kẹt vào một góc tối tăm.