Nếu như trầm cảm được xem là hội chứng tâm lý thường xuất phát từ việc người bệnh thường xuyên đối mặt với lo âu, căng thẳng hay những cú sốc tinh thần trong cuộc sống, thì trầm cảm theo mùa lại là hội chứng tâm lý hết sức đặc biệt.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân dẫn đến bệnh trầm cảm theo mùa được cho là đến từ sự thay đổi lượng ánh sáng giữa các mùa. Vậy, trầm cảm theo mùa có thực sự nguy hiểm? Hãy cùng Mẹ và Con khám phá nhé.
Trầm cảm theo mùa là gì?
Theo các chuyên gia tâm lý, hội chứng trầm cảm theo mùa, hay còn được biết đến với cái tên quốc tế là seasonal affective disorder SAD (hoặc winter depression) là chứng rối loạn cảm xúc theo mùa.
Trầm cảm theo mùa thường xảy ra vào mùa đông và mùa thu. Do đó, bệnh còn được biết đến với tên gọi khác là trầm cảm mùa đông.
Người mắc bệnh trầm cảm theo mùa thông thường sẽ có những dấu hiệu trầm cảm theo chu kỳ. Tình trạng bệnh sẽ trở nên nghiêm trọng vào mùa đông và mùa thu, sau đó có dấu hiệu hồi phục lại như một người bình thường vào khoảng thời gian mùa xuân và mùa hè.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân dẫn đến bệnh trầm cảm theo mùa được xác định là do sự thay đổi ánh sáng một cách bất ngờ, khác biệt giữa các mùa với nhau.
Đối tượng dễ mắc chứng bệnh trầm cảm theo mùa là ai?
Theo các chuyên gia, bất cứ ai trong chúng ta cũng có thể mắc phải hội chứng trầm cảm theo mùa. Tuy nhiên theo thống kê, tỷ lệ nữ giới mắc bệnh trầm cảm theo mùa cao hơn nam giới.
Bên cạnh đó, một số đối tượng được cho là có nhiều nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với người khác bao gồm:
- Những người thuộc nhóm tuổi từ 15 – 55 tuổi
- Những người có người thân trong gia đình từng có tiền sử mắc bệnh trầm cảm theo mùa
- Những người sinh sống ở những khu vực có thời gian ánh sáng chiếu ít; đồng thời có sự thay đổi mức độ chiếu sáng đột ngột giữa các mùa trong năm với nhau.
Hội chứng trầm cảm theo mùa có những biểu hiện gì?
Theo các chuyên gia, chứng bệnh trầm cảm theo mùa tồn tại nhiều điểm tương tự như bệnh trầm cảm thông thường, nên trên thực tế chúng ta rất dễ bị nhầm lẫn.
Một số triệu chứng của bệnh trầm cảm theo mùa phổ biến bao gồm:
- Thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, tâm trạng ủ rũ, buồn bã
- Dễ dàng bị kích động và trở nên cáu gắt, lo lắng
- Dễ dàng bị mất hứng thú với các hoạt động ưa thích thường ngày
- Ăn uống thất thường, ăn nhiều hơn các thức ăn nhiều tinh bột như cơm, bánh mỳ
- Dễ bị tăng cân
- Rối loạn giấc ngủ, ngủ nhiều hơn so với bình thường
- Cảm thấy không tỉnh táo, bản thân luôn ở trong trạng thái lờ đờ và mơ màng
Trầm cảm theo mùa được điều trị như thế nào?
Liệu pháp ánh sáng
Như đã nói, một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh trầm cảm theo mùa là do sự thay đổi ánh sáng đột ngột giữa các mùa, do đó việc sử dụng liệu pháp ánh sáng là cách thức điều trị được cho là mang lại hiệu quả cao.
Theo các chuyên gia, người bệnh trầm cảm theo mùa sẽ được cho ngồi trước một thiết bị chiếu sáng trong khoảng thời gian là 45 phút một ngày, và mỗi ngày một lần.
Trong lúc đang thực hiện chiếu sáng, người bệnh sẽ phải thường xuyên thực hiện động tác liếc nhìn thiết bị chiếu sáng, để ánh sáng có thể tác động hiệu quả nhất.
Được biết, thời điểm thích hợp để tiến hành thực hiện điều trị phương pháp chiếu đèn là vào buổi sáng, và lưu ý không nên điều trị vào buổi tối. Đặc biệt, không nên điều trị vào thời gian trước khi đi ngủ vì có thể gây nên tình trạng mất ngủ, khó ngủ.
Theo các bác sĩ, để tăng cường độ hiệu quả của phương pháp điều trị này, người bệnh trầm cảm theo mùa được khuyến khích nên thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vào những lúc nắng dịu như sáng sớm hoặc vào buổi chiều.
Theo đó, liệu pháp ánh sáng cần phải được thực hiện dưới sự giám sát kỹ lưỡng của các bác sĩ. Bởi, nếu không thực hiện đúng cách thì những người nhạy cảm với ánh sáng rất dễ bị tổn thương trong quá trình điều trị dưới ánh sáng đèn.
Thông thường, chứng bệnh trầm cảm theo mùa hoàn toàn có thể chuyển biến tích cực chỉ sau vài tuần điều trị. Tuy nhiên, người bệnh không được tự ý dừng liệu trình điều trị một cách đột ngột, trừ khi nhận được sự đồng ý của bác sĩ.
Về cơ bản, tuỳ vào tình trạng cụ thể của mỗi bệnh nhân, mà một liệu pháp điều trị trầm cảm theo mùa bằng chiếu sáng sẽ kéo dài cho tới khi chuyển sang mùa xuân hoặc mùa hạ.
Bổ sung vitamin D
Theo các chuyên gia, vitamin D được xem là thành phần hỗ trợ đắc lực cho quá trình điều trị trầm cảm theo mùa. Cụ thể, vitamin D có khả năng giúp việc điều trị trầm cảm theo mùa hiệu quả hơn.
Nhiều nghiên cứu đã kết luận rằng, những người thiếu vitamin D được cho là có nguy cơ cao mắc trầm cảm theo mùa so với những người khác.
Theo đó, lộ trình điều trị trầm cảm theo mùa bằng cách bổ sung vitamin D3 sẽ kéo dài liên tục trong 3 tháng. Cụ thể:
- Người mắc hội chứng trầm cảm theo mùa nhóm 1: sử dụng 600 UI vitamin D3 trong một ngày
- Người mắc trầm cảm theo mùa nhóm 2: sử dụng khoảng 4000 UI vitamin D3 trong một ngày
Rối loạn cảm xúc theo mùa là gì?
Theo các chuyên gia đang công tác trong lĩnh vực tâm lý học, hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa cũng được hiểu là một loại trầm cảm theo mùa. Bệnh thường xảy ra đồng thời tại một thời điểm hàng năm.
Phần lớn những người không may bị mắc phải chứng rối loạn cảm xúc theo mùa đều bắt đầu các triệu chứng của bệnh vào khoảng thời gian mùa thu, kéo dài sang những tháng mùa đông. Theo thống kê, rối loạn cảm xúc theo mùa thường ít xảy ra hơn vào mùa xuân hoặc đầu hè.
Nguyên nhân do đâu?
Theo các chuyên gia, rối loạn cảm xúc theo mùa được cho là bắt nguồn từ sự mất cân bằng sinh hóa trong bộ não của con người chúng ta. Theo đó, điều đó được thúc đẩy bởi sự rút ngắn lại của thời gian nắng vào ban ngày và sự thiếu mất nguồn ánh sáng mặt trời vào mùa đông. Điều này tương tự như việc ánh nắng mặt trời ảnh hưởng đến các hoạt động theo mùa ở các loài động vật.
Có thể thấy, rối loạn cảm xúc theo mùa là do tác động của sự thay đổi ánh sáng theo mùa đến với cơ thể của chúng ta. Cụ thể, khi thay đổi mùa trong năm một cách đột ngột, con người sẽ trải sự chuyển đổi về đồng hồ sinh học nội tại hay nhịp sinh học, dẫn đến những thay đổi về thời gian biểu hàng ngày.
Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, ánh sáng chói là nguyên nhân gây ra một sự khác biệt trong các chất hóa học của não bộ con người, mặc dù cơ chế của chúng ta chính xác vẫn chưa được biết.
Theo đó, rất nhiều bằng chứng khoa học chứng minh rằng, nếu con người sống càng xa so với đường xích đạo thì càng có nguy cơ phát triển hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa.
Trên thực tế, chứng Rối loạn cảm xúc theo mùa có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ lứa tuổi nào. Tuy nhiên, nhóm người thuộc độ tuổi 18 – 30 tuổi được cho là dễ mắc rối loạn cảm xúc theo mùa nhất.
Theo các chuyên gia, nội tiết tố Melatonin có liên quan đến giấc ngủ, cũng như có mối liên kết mật thiết với chứng bệnh trầm cảm thường được sản xuất khi cấp độ bóng tối tăng lên. Theo đó, vào những tháng mùa đông giá lạnh, khi thời gian ban ngày bị thu hẹp lại so với ban đêm, trời có xu hướng tối hơn thì sẽ tạo điều kiện cho melatonin sẽ được sản xuất nhiều hơn.
Chính vì thế, đây cũng được xem là một trong những nội tiết tố gắn với chứng rối loạn cảm xúc theo mùa.
Ngoài ra, việc hàm lượng serotonin, hóa chất trong não có vai trò dẫn truyền thần kinh bị giảm thiểu có ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm trạng của chúng ta.
Serotonin cũng được xem là một trong số những yếu tố đóng vai trò quan trọng trong rối loạn cảm xúc theo mùa nguy hiểm này. Khi giảm ánh sáng mặt trời có thể gây ra sự sụt giảm serotonin từ đó gây nên tình trạng rối loạn cảm xúc theo mùa.
Biểu hiện phổ biến của rối loạn cảm xúc theo mùa
Theo các chuyên gia, các triệu chứng của rối loạn cảm xúc theo mùa thường xuất hiện vào những tháng có nhiệt độ lạnh hơn của mùa thu và mùa đông và giảm dần trong những ngày nắng sớm như mùa xuân, hạ.
Theo đó, các triệu chứng này có xu hướng xuất hiện từ nhẹ đến trung bình, và sau đó trở nên nghiêm trọng hơn. Đối với những người đang làm việc nhiều giờ trong tòa nhà văn phòng có ít cửa sổ, thiếu ánh sáng tự nhiên có thể gặp phải các triệu chứng rối loạn cảm xúc quanh năm.
Bên cạnh đó, triệu chứng rối loạn cảm xúc theo mùa cũng thường xuất hiện vào những thay đổi tâm trạng trong những ngày thời tiết âm u kéo dài, cụ thể:
- Cảm thấy mệt mỏi;
- Mất dần sự quan tâm cũng như hứng thú với các hoạt động hàng ngày
- Trở nên thu mình vào thế giới riêng, tách mình với xung quanh
- Có xu hướng thèm ăn những thực phẩm có hàm lượng carbohydrates cao nên rất dễ dẫn đến tình trạng tăng cân mất kiểm soát.
Theo các chuyên gia, vẫn có một số người mắc rối loạn cảm xúc theo mùa tái phát bệnh vào mùa hè chứ không phải là mùa thu hay mùa đông như bình thường. Nguyên nhân là do hiện tượng cơ thể phản ứng với nhiệt độ và độ ẩm cao, hay còn được hiểu là hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa xuân hè.
Khi đó, những người mắc hội chứng này sẽ thường có các triệu chứng cơ bản như: mất ngủ, không cảm thấy thèm ăn, sụt cân, thường xuyên cảm thấy lo lắng, và gia tăng ham muốn tình dục so với thông thường.
Bên cạnh đó, một số người vào mùa xuân và mùa hè có thể gặp phải triệu chứng hưng cảm nhẹ, cũng được xem là một dạng của rối loạn cảm xúc theo mùa ngược. Lúc này, họ sẽ có những triệu chứng phổ biến như sau: thay đổi tâm trạng thất thường; dễ trở nên bị kích động và đặc biệt là không kiềm chế được sự nhiệt tình của bản thân so với bình thường.
Hệ quả của rối loạn cảm xúc theo mùa
Cũng giống như các loại trầm cảm khác, rối loạn cảm xúc theo mùa có thể trở nên nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Theo đó, rối loạn cảm xúc theo mùa có thể dẫn tới những hậu quả nguy hiểm như:
- Dễ hình thành nên những suy nghĩ tiêu cực, có cảm giác thôi thúc dẫn tới hành vi tự tử
- Trở nên khép mình, và xa lánh đối với xã hội xung quanh
- Thường xuyên gặp phải những vấn đề ở trường học, cũng như trong công việc
- Hình thành thói quen lạm dụng chất kích thích
Phương pháp điều trị
Theo các chuyên gia, rối loạn cảm xúc theo mùa có thể được điều trị bởi những phương pháp phổ biến như sau:
- Điều trị rối loạn cảm xúc theo mùa bằng trị liệu tâm lý
- Sử dụng các thuốc chống trầm cảm theo chỉ định của bác sĩ
- Thay đổi và xây dựng thói quen sống lành mạnh như: chú trọng môi trường sống, tăng cường ánh sáng tự nhiên vào bên trong nhà, làm cho nơi ở cũng như nơi làm việc trở nên sáng hơn
- Điều trị rối loạn cảm xúc theo mùa bằng các phương pháp khác như: tập luyện yoga, châm cứu, thiền định, massage trị liệu.
Theo các chuyên gia, trên thực tế rối loạn cảm xúc theo mùa thường rất dễ bị chẩn đoán sai thành nhược giáp, hạ đường huyết, tăng bạch cầu đơn nhân do nhiễm trùng và vi rút khác.
Đối với một vài trường hợp rối loạn cảm xúc theo mùa thậm chí còn có thể lẫn lộn với những rối loạn nặng hơn, điển hình như giai đoạn trầm cảm nặng cũng như rối loạn lo âu lan toả, rối loạn lưỡng cực.
Chính vì thế, một khi bệnh nhân rối loạn cảm xúc theo mùa cảm thấy trầm cảm đã trở nên nghiêm trọng, và thậm chí là có ý nghĩ tự sát, hãy ngay lập tức đưa họ đến tham vấn bác sĩ chuyên khoa tâm thần để được điều trị đúng cách, kịp thời.
Và trên đây là tất cả những thông tin bạn cần biết về chứng bệnh trầm cảm theo mùa. Mẹ và Con hy vọng rằng, với những chia sẻ và những thông tin hữu ích này sẽ có thể giúp các bạn hiểu hơn về hội chứng trầm cảm theo mùa, rối loạn cảm xúc theo mùa. Để thông qua đó, các bạn có thể sớm nhận biết cũng như tìm đến bác sĩ để tiếp nhận điều trị kịp thời, giúp mang đến kết quả tốt nhất, góp phần bảo vệ sức khỏe bản thân và cả những người bạn yêu quý.
