Sữa “non” – nhưng lại “chín”, hoàn thiện về mọi mặt!
Sữa non hay còn gọi tên thông dụng là sữa đầu hay còn được gọi là thức ăn đầu tiên của sự sống (tên khoa học gọi là Colostrum) là một loại sữa mẹ đặc biệt, một dạng sữa có màu vàng, đặc dính, xuất hiện vào cuối thời kỳ mang thai và lưu thông qua tuyến vú của người mẹ trong vòng 72 giờ đầu sau khi sinh con.
Không phải vô cớ mà các bác sĩ luôn dặn dò mẹ cố gắng cho bé bú càng sớm càng tốt sau khi sinh. Cũng không phải vô cớ mà bác sĩ luôn dặn, dòng sữa đầu tiên, có chất màu vàng sánh hơi “khác thường”, mẹ đừng bao giờ vắt bỏ! Tên gọi của những giọt sữa “lạ” đó chính là sữa non. Và không giống như trái cây hay những thứ “non” thì… chưa đủ chín, chưa đủ ngon khác, sữa non lại chính là món quà vô giá, là liều vắc-xin tuyệt đối an toàn để giúp trẻ tăng sức đề kháng những tuần lễ đầu đời.
Bạn sẽ nhận ra ngay hiệu quả của sữa non, vì một em bé được bú sữa non sẽ rất khỏe, ít bệnh vặt, khiến mẹ đỡ khó khăn hơn rất nhiều trong những ngày đầu chăm con. Bạn tự hỏi, sữa non chứa… cái gì mà lại có thể làm nên điều đặc biệt như thế? Vâng, câu trả lời cho bạn là: Những giọt sữa màu vàng nhạt này chứa nguồn chất đạm gấp đến 10 lần sữa mẹ thông thường (và gấp nhiều lần hơn nữa nếu so với các loại sữa bột khác). Đây cũng là loại sữa duy nhất chứa một lượng rất lớn kháng thể (IgA, IgG, IgM, IgD), bạch cầu (4.000 bạch cầu trong 1ml), vitamin A để giúp bé yêu của bạn giảm được các nguy cơ nhiễm khuẩn, nhiễm trùng, bị dị ứng khi chuyển đổi môi trường.
Các bạch cầu tiết ra IgA, lactoferin, lisozym và interferon, có khả năng bảo vệ cơ thể chống lại các vi khuẩn đường ruột. Chỉ cần được bú sữa non, bé sẽ rất hiếm khi mắc các bệnh như sởi, ho gà, tiêu chảy, viêm phổi, khô mắt…; gần như được miễn dịch với những căn bệnh nhiễm khuẩn, hay ăn chóng lớn, phát triển cân đối. Đặc biệt, nếu bạn tiếp tục duy trì việc bú sữa mẹ trong vòng 6 tháng đầu, bạn sẽ thấy số lần trẻ phải “thăm” bác sĩ hay ốm lặt vặt chỉ còn được tính trên đầu ngón tay.
Đây đúng nghĩa là món quà kỳ diệu của tạo hóa. Khi còn nằm trong bụng mẹ, thiên thần bé bỏng của bạn được bảo bọc trong môi trường nước ối tuyệt đối vô trùng và nhận được nguồn kháng thể mẹ truyền cho qua nhau thai. Vào thời điểm bé oe oe cất tiếng chào đời, bác sĩ cắt dây rốn cũng đồng nghĩa với việc kết thúc hoàn toàn nguồn kháng thể này. Bé yêu của bạn sẽ phải một mình đối mặt với những khó khăn như thích nghi với môi trường sống mới, với nhiệt độ khác biệt, với cả những vi trùng, vi khuẩn có trong không khí… Sẽ thật kinh khủng nếu bé thật non nớt, mong manh và không hề có vũ khí nào để chống chọi lại với những nguy cơ này. Con bạn hoàn toàn có thể mắc bệnh, sốt, quặt quẹo đau yếu suốt những tuần lễ, những tháng đầu tiên của cuộc đời mình.
Thế nhưng, điều kỳ diệu đã xảy ra! Tạo hóa nhận thấy sự non nớt, yếu đuối đó của bé nên đã ban cho bé một thứ “vắc-xin” tuyệt vời, nhằm bảo vệ trẻ suốt giai đoạn này. Thứ “vắc-xin” đó, không gì khác hơn chính là sữa non! Tuy nhiên, cần lưu ý rằng sữa non có một đặc thù là chỉ có nhiều trong 3 ngày đầu sau sinh. Bạn cũng có nguy cơ mất luôn sữa non nếu như sinh mổ. Chính vì thế, bác sĩ luôn khuyến khích các bà mẹ nên sinh thường, chỉ tuân theo chỉ định sinh mổ trong trường hợp chẳng đặng đừng, nguy hiểm cho mẹ và con. Ngoài ra, ngay sau khi sinh, phải cố gắng cho bé bú càng sớm càng tốt, càng nhiều càng tốt suốt những ngày đầu để con hấp thu được lượng nhiều nhất những giọt “vắc-xin” quý giá.
Cho con bú sớm: Cách đơn giản bảo vệ bé yêu!
Một số bà mẹ vì sinh mổ hoặc vì nhiều lý do khác nhau nên không cho con bú sớm. Thậm chí có người, thấy chưa có sữa về, sợ bé đói nên pha sữa bột cho bé bú luôn! Việc làm này thật ra không đúng. Cho bé làm quen quá sớm với những thứ không phải là sữa mẹ, trẻ sẽ mất cảm giác thích sữa mẹ, sau này bú ít, ít chịu sữa. Thêm vào đó, những protein trong các loại sữa khác (không phải là sữa mẹ) cũng dễ ảnh hưởng đến bộ máy tiêu hóa của trẻ, có thể khiến trẻ bị dị ứng. Việc cho trẻ bú sớm sẽ kích thích việc tạo sữa, giúp sữa về nhiều, về nhanh. Trẻ sẽ được tận hưởng sớm và đầy đủ lượng sữa non quý báu trong những ngày tháng đầu tiên này. Khi bú sữa non, bé cũng sẽ nhanh chóng bài xuất phân su, đỡ vàng da.
Có một điều bạn cần biết là ban đầu, lượng sữa non được tiết ra ít hay nhiều tùy thuộc vào từng cơ thể người mẹ. Khoảng tháng thứ 7, thai phụ bắt đầu có dấu hiệu tiết sữa non. Một số người mẹ thấy ngực mình chảy sữa ở giai đoạn sớm hơn, tháng thứ 5 hoặc thứ 6. Một số người mẹ khác không có dấu hiệu tiết sữa non mặc dù tuyến sữa vẫn hoạt động khá tốt. Ban đầu, người mẹ sẽ thấy đầu núm vú có những gợn trắng, trông giống như mụn. Đó là dấu hiệu thông báo bạn chuẩn bị tiết sữa non. Khoảng một vài ngày sau đó mới xuất hiện dấu hiệu tiết sữa thật sự.
Nếu những tháng cuối sữa non đã “về” thì rất may mắn vì đến khi sinh xong, con có thể bú được ngay nguồn sữa ào ạt và liên tục. Tuy nhiên, cũng không ít người rơi vào cảnh “kẻ ăn không hết, người lần không ra”, chỉ thấy sữa nhỏ giọt hoặc thậm chí là không thấy sữa về. Trong trường hợp này, cần kiên nhẫn xoa nhẹ nhàng bầu ngực, cho trẻ mút đầu ti để kích thích sữa về nhanh hơn. Nhưng nhớ là bạn cũng không cần “hăng hái” đến mức mới tháng cuối của thai kỳ đã làm các động tác nặn ngực cho ra sữa. Việc nặn bầu ngực như thế có thể gây ra những kích ứng, những cơn co tử cung gây chuyển dạ sớm mà không biết…
Bác sĩ Trần Thị Như Phương
(BV Nhi Đồng 1)
Lượng sữa non tiết ra thay đổi tùy theo từng người, thông thường từ khoảng 10 – 100ml/ngày và trung bình là 30ml/ngày. Sự tiết sữa này tăng lên dần dần và đạt tới thành phần của sữa bình thường sau vài ngày. Sữa non chứa ít lactose, chất béo (có 2g/100ml) và các vitamin tan trong nước hơn sữa bình thường (sữa trưởng thành) nhưng nhiều protein và các vitamin tan trong chất béo hơn bao gồm vitamin A (cao gấp 2 lần sữa trưởng thành), vitamin E và vitamin K. Ngoài ra nó còn có thêm một số chất khoáng như sắt, kẽm… Sắt và kẽm, những dưỡng chất vi lượng thiết yếu quan trọng đối với trẻ sơ sinh, có nồng độ cao trong sữa non.
