Bài viết tập trung phân tích các nguyên nhân khiến trẻ 3 tuổi chậm nói. Số trường hợp trẻ 3 tuổi chưa biết nói không hiếm gặp và thường sẽ tự khắc phục theo thời gian. Tuy vậy, vẫn có trường hợp trẻ chậm nói là dấu hiệu của các bệnh nguy hiểm hơn. Do đó, cha mẹ cần lưu ý các dấu hiệu trẻ chậm nói cần có can thiệp y tế như dưới đây.
Nguyên nhân trẻ 3 tuổi chưa biết nói
Trẻ 3 tuổi chậm nói không có nghĩa là con chậm phát triển. Có nhiều lý do có thể khiến trẻ chậm nói hơn mức bình thường.
Nguyên nhân liên quan đến miệng
- Cấu tạo miệng bất thường: các dị tật miệng, lưỡi, vòm họng như trẻ bị dính thắng lưỡi có thể khiến trẻ chậm nói, khó phát âm, nói lắp.
- Rối loạn cử động miệng: do vùng não điều khiển các cơ ở khu vực này hoạt động kém hiệu quả.
Do vấn đề thính lực
Nếu trẻ không nghe rõ hoặc hoàn toàn không nghe được thì sẽ rất khó phát triển khả năng ngôn ngữ. Trẻ 3 tuổi chậm nói, không hiểu nên không biết dùng từ như thế nào. Nhiễm trùng tai, viêm tai giữa mạn tính cũng ảnh hưởng nhất định đến khả năng nghe của bé.
Rối loạn ngôn ngữ
Chậm phát triển ngôn ngữ cũng có thể là nguyên nhân làm trẻ 3 tuổi chậm nói. Một số rối loạn ngôn ngữ ở trẻ và lời nói liên quan đến chức năng não và thường gặp ở trẻ sinh non.
Hội chứng tự kỷ
Hội chứng tự kỷ là một hội chứng rối loạn phát triển với mức độ từ nhẹ đến nặng. Tự kỷ được xem là một trong các nguyên nhân khiến trẻ 3 tuổi chậm nói.
Vấn đề thần kinh, thiểu năng trí tuệ
Một số rối loạn thần kinh có thể ảnh hưởng đến các cơ vùng răng hàm mặt cần thiết cho phát triển lời nói. Trong đó phổ biến có: Bệnh bại não, chấn thương sọ não, bệnh loạn dưỡng cơ.
Do chứng mất phối hợp động tác (Apraxia)
Apraxia khiến não khó phối hợp với cử động của môi, hàm và lưỡi nên trẻ sẽ gặp khó khăn khi muốn nói dù bé có thể hiểu và biết cần nói gì.
Do môi trường sống
Môi trường sống cũng có ảnh hưởng lớn lên khả năng nói của trẻ nhỏ. Cha mẹ ít tương tác, trò chuyện với con hoặc gia đình dùng nhiều ngôn ngữ khác nhau có thể làm bé tốn nhiều thời gian hơn để nắm bắt ngôn ngữ. Ngoài ra, việc cho trẻ dùng nhiều thiết bị điện tử, xem tivi quá nhiều cũng khiến trẻ không còn thời gian, động lực tập nói.
Dấu hiệu trẻ chậm nói
Trẻ 3 tuổi chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ là hai vấn đề khác nhau. Chậm nói tức là trẻ có khả năng diễn đạt kém, thường đi kèm với phát âm không rõ. Còn chậm phát triển ngôn ngữ tức trẻ không thể ghép nhiều hơn hai từ với nhau dù phát âm có thể rõ ràng. Trẻ hoàn toàn có thể chậm nói, chậm phát triển ngôn ngữ hoặc cả hai. Dấu hiệu trẻ chậm nói khi được 3 tuổi thường bao gồm:
- Trẻ không nói được câu đơn giản nào, ví dụ “con thấy đói bụng”.
- Trẻ không hiểu, không trả lời được các câu hỏi, hướng dẫn đơn giản như “cất đồ chơi vào giỏ”, “con thích ăn món nào”…
- Trẻ gần như không phát âm rõ ràng được từ ngữ, người thân nghe không hiểu được bé.
- Bé không dùng được các đại từ nhân xưng
- Không tương tác với trẻ khác
- Trẻ đặc biệt “dính” cha mẹ.
Trẻ 3 tuổi chậm nói phải làm sao?
Không phải mọi trường hợp trẻ chậm nói đều cần có can thiệp từ y tế. Để biết bé chậm nói phải làm sao thì cần tìm hiểu nguyên nhân. Cha mẹ cần quan tâm, hỗ trợ bé phát triển kỹ năng nói theo từng độ tuổi. Thông thường cứ 5 bé sẽ có 1 bé chậm nói hơn các bạn cùng lứa tuổi. Tình trạng này sẽ được cải thiện dần với sự trợ giúp từ gia đình.
Trong một số trường hợp thì trẻ 3 tuổi chậm nói sẽ cần được can thiệp y tế. Lý do là việc chậm nói có thể là dấu hiệu cảnh báo cho những rắc rối nghiêm trọng hơn. Có thể kể tới một số bệnh như: mất thính lực, chậm phát triển, trẻ tự kỷ. Chứng chậm nói ở trẻ nhỏ cũng có thể là biểu hiện của bệnh khó học.
Một điều rất quan trọng là ngay khi thấy bé có dấu hiệu chậm nói thì cha mẹ cần kiểm tra khả năng nghe của con. Thông thường khi được khoảng 3-4 tháng tuổi các bé sẽ có phản ứng với âm thanh: quay đầu tìm nguồn phát tiếng động, cười khi nghe giọng cha mẹ người thân, có phản ứng trước âm thanh to đột ngột…
Tuyệt đối không được chủ quan bởi khiếm khuyết thính lực cần được phát hiện càng sớm càng tốt. Cần phải đưa trẻ đi khám chuyên khoa nếu có dấu hiệu bất thường. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng lúc sẽ giúp cải thiện hiệu quả tình trạng chậm nói của bé.
Một số can thiệp khi trẻ 3 tuổi chậm nói
Trẻ 3 tuổi chậm nói có thể sẽ cần can thiệp để cải thiện năng lực ngôn ngữ. Hiện nay có các cách điều trị phổ biến cho các nhóm nguyên nhân như sau:
- Trị liệu ngôn ngữ: các chuyên gia sẽ đánh giá năng lực giao tiếp và mức độ phát triển ngôn ngữ ở trẻ. Mỗi bé sẽ được xây dựng lộ trình, mục tiêu học tập phù hợp nhằm kích thích bé nói và cải thiện khả năng diễn đạt tốt hơn qua các trò học mà chơi thú vị.
- Trung tâm luyện nói: tùy vào tình trạng chậm nói mà cha mẹ có thể tìm đến các trung tâm hỗ trợ chức năng cho bé. Theo đó trẻ có thể theo học toàn thời gian, học nói theo giờ, học thêm tại nhà…
- Can thiệp y tế: nếu nguyên nhân chậm nói đến từ các bệnh lý, dị tật bẩm sinh như suy giảm thính lực, dính thắng lưỡi, sứt môi hở hàm ếch, tự kỷ… thì cần chữa trị các bệnh lý này trước khi giúp trẻ luyện nói.
Trẻ 3 tuổi chậm nói nếu không được quan tâm đúng lúc sẽ gây ảnh hưởng xấu tới sinh hoạt hằng ngày cũng như sự phát triển nói chung của bé. Cha mẹ cần lưu ý các cột mốc phát triển của trẻ để hỗ trợ con tối đa. Đồng thời đừng quên cho bé kiểm tra sức khỏe định kỳ nhé.
