Các nhà tâm lý học từ lâu đã nghiên cứu về ảnh hưởng giữa cách dạy con cái của bố mẹ và sự phát triển của trẻ. Có thể thấy, những đứa trẻ được nuôi dưỡng và dạy dỗ trong những môi trường khác nhau cũng sẽ có những nét tính cách khác nhau. Bạn đang dạy con theo phong cách nào? Điều này có tốt cho sự phát triển của bé hay không? Tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây của Mẹ và Con!
4 phong cách dạy con cái phổ biến nhất hiện nay
Vào những năm 1960, nhà tâm lý học Diana Baumrind đã thực hiện một nghiên cứu trên hơn 100 trẻ em ở độ tuổi mẫu giáo. Sau một khoảng thời gian quan sát tự nhiên, phỏng vấn cha mẹ và áp dụng các phương pháp nghiên cứu khác, cô đã xác định được một số khía cạnh quan trọng của việc nuôi dạy con cái.
Cụ thể, tính kỷ luật, sự ấm áp, phong cách giao tiếp, sự kỳ vọng của bố mẹ cũng như mức độ bố mẹ kiểm soát con đều có thể ảnh hưởng đến hành vi của trẻ. Baumrind đã đưa ra 3 phong cách dạy con cái thường gặp nhất dựa theo các yếu tố này.
Sau đó, hai nhà nghiên cứu khác là Maccoby và Martin đã dựa trên những thay đổi thực tế và cho ra kết luận về một cách nuôi dạy con cái khác. Vì thế, hiện nay chúng ta có thể tạm xếp các phong cách dạy con cái của những ông bố bà mẹ thành 4 nhóm sau đây:
Dạy con cái theo kiểu độc đoán
Có thể nói, đây là một trong những cách dạy con từng rất phổ biến tại Việt Nam. Trẻ em buộc phải làm theo những nguyên tắc nghiêm ngặt mà bố mẹ và người lớn trong gia đình đặt ra. Nếu không làm đúng với những nguyên tắc này, trẻ có thể chịu những hình phạt khác nhau.
Khi dạy con cái theo kiểu độc đoán này, bố mẹ cũng thường đặt rất nhiều kỳ vọng lên con cái của mình, yêu cầu con phải đạt được những thành tích tốt trong học tập và các hoạt động khác. Hơn nữa, các nghiên cứu đã chỉ ra tuýp bố mẹ thích dạy con cái theo kiểu độc đoán thường rất ít khi đáp ứng các yêu cầu của trẻ.
Bố mẹ yêu cầu trẻ nghe lời, không phản ứng lại, không được làm sai. Khi trẻ làm sai, bố mẹ có xu hướng trách phạt trẻ thay vì giải thích cho con vì sao trẻ lại không nên làm vậy cũng như hướng dẫn trẻ cách để con không lặp lại lỗi sai này hay cách để khắc phục những lỗi lầm mà trẻ đã gây ra.
Đặc biệt, trẻ cũng ít được nêu lên ý kiến, quan điểm cá nhân của mình hay ít được phép làm theo các sở thích của mình.
Nuôi dạy con cái một cách… dễ dãi
Ngược lại với phương pháp dạy con trên, nhiều gia đình vẫn còn chuộng cách nuôi dạy con một cách dễ dãi và nuông chiều. Những bậc cha mẹ như vậy thường rất ít khi đưa ra yêu cầu của họ đối với những đứa con của mình. Họ cũng không có quá nhiều kỳ vọng với con cái của mình.
Các nhà tâm lý học cho rằng, bố mẹ nuôi dạy con cái theo cách này sẽ thường khoan dung hơn, luôn cố gắng tránh các tranh cãi với con và mong muốn trở thành một người bạn của con mình hơn là một người lớn nghiêm khắc khiến con hoảng sợ.
Bỏ mặc con cái
Tuy đây không phải là một cách nuôi dạy con cái quá phổ biến nhưng ngày nay, xu hướng dạy con này đang ngày một tăng lên. Chúng ta – những người làm bố, làm mẹ đang ngày càng bận rộn với công việc, với những mối quan hệ xung quanh khiến chúng ta không có đủ thời gian cho con cái của mình. Vì thế, chúng ta bắt đầu bỏ mặc cho con tự làm mọi thứ mà không có bất kỳ sự chỉ dẫn nào.
Nuôi dạy con cái một cách dân chủ
Nhiều bậc cha mẹ vẫn đặt ra cho con của mình những quy tắc, yêu cầu mà con phải nghe lời và làm theo. Tuy nhiên, khác với cách nuôi dạy con cái theo kiểu độc đoán, họ sẽ sẵn sàng lắng nghe con của mình khi chúng có bất kỳ câu hỏi nào. Họ sẽ hướng dẫn cho con một cách cụ thể rằng trẻ phải làm gì cũng như dành thời gian để trao đổi với con về lý do con phải làm theo những yêu cầu của bố mẹ.
Sự kết hợp giữa những kỳ vọng, kỷ luật và sự hỗ trợ đúng lúc sẽ giúp trẻ dễ dàng phát triển đúng cách, có thể độc lập và tự chủ tốt hơn.
Cách dạy con cái sẽ ảnh hưởng như thế nào đến trẻ?
Những phong cách nuôi dạy con khác nhau sẽ gây nên những ảnh hưởng khác nhau đến sự phát triển của trẻ. Bố mẹ có thể thấy được ảnh hưởng này ngay trong quá trình con khôn lớn hoặc mãi về sau, khi trẻ đã trưởng thành, bố mẹ mới thấy mình đã tác động ra sao đến cuộc sống của con.
Những đứa trẻ được nuôi dạy theo phong cách độc đoán sẽ vô cùng ngoan ngoãn và giỏi giang, thành thạo mọi việc. Tuy nhiên, chúng thường bị phụ thuộc vào bố mẹ, khó sống độc lập và thường không hạnh phúc.
Trẻ cũng không biết xử lý các vấn đề phát sinh vì luôn phải dựa dẫm theo chỉ đạo từ bố mẹ. Thậm chí, một số trẻ vì luôn cố gắng để nghe lời bố mẹ mà sinh ra cảm xúc tiêu cực, áp lực dẫn đến rối loạn lo âu và trầm cảm.
Chúng ta thường cho rằng, bố mẹ dạy con cái theo hướng dễ dãi và nuông chiều thì con sẽ hạnh phúc. Tuy nhiên, chúng thường có xu hướng học kém hơn ở trường, luôn trong tâm thế được chiều chuộng nên sẽ dễ gặp trục trặc trong các mối quan hệ. Vì thế, cuộc sống của trẻ cũng không dễ dàng như chúng ta vẫn nghĩ.
Với những đứa trẻ bị bỏ mặc, không được quan tâm, chúng thường có khả năng độc lập cao, có thể tự chủ giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, chúng dễ trở thành những người lạnh lùng do ảnh hưởng của việc thiếu tình thương và sự quan tâm của bố mẹ.
Trong 4 phong cách nuôi dạy con cái thì cách dạy trẻ tuân theo kỷ luật nhưng vẫn có sự hướng dẫn và lắng nghe chính là cách dạy con được các chuyên gia khuyến khích hiện nay.
Bởi theo các thống kê, trẻ em được dạy theo phong cách này thường hạnh phúc hơn, có năng lực hơn và dễ dàng thành công hơn.
Làm sao để nuôi dạy con cái tốt hơn?
Khi áp dụng cách dạy con cái theo hướng dân chủ, những đứa trẻ sẽ cảm thấy công bằng giữa người lớn và trẻ em. Hơn nữa, chúng cũng được giải đáp nguyên nhân hợp lý về những nguyên tắc mà bố mẹ đặt ra, từ đó lắng nghe và thực hiện một cách tự nguyện hơn là bị bắt buộc và cảm thấy sợ hãi.
Nếu chưa thể quen với cách nuôi dạy con cái này, bạn có thể thử kết hợp nhiều cách nuôi con khác nhau giữa các thành viên trong gia đình.
Điển hình như việc mẹ nhẹ nhàng và lắng nghe con trong khi bố thì nghiêm khắc hơn và đưa ra nhiều nguyên tắc hơn. Tuy nhiên, điều này chỉ hiệu quả nếu như có sự trao đổi và thống nhất giữa bố và mẹ.
Nếu vợ chồng bất đồng quan điểm trong việc dạy con, mỗi người có một cách dạy con cái khác nhau mà chưa trao đổi với nhau thì rất dễ tạo nên mâu thuẫn gia đình và vô tình ảnh hưởng, làm tổn thương con cái.
Cách bạn nuôi dạy con cái có thể ảnh hưởng rất lớn đến tính cách và cuộc sống của trẻ. Vì thế, ngay từ khi mang thai, hãy cùng người bạn đời của mình trao đổi và tìm ra cách dạy con tốt nhất bạn nhé!
