Trẻ dậy thì sớm: Bệnh của thời đại?

Dậy thì được xem là một “cột mốc” quan trọng chứng tỏ các bé trưởng thành hơn. Thông thường, tuổi dậy thì bắt đầu ở bé gái từ 12 tuổi và các bé trai từ 14 tuổi. Nhưng hiện nay độ tuổi dậy thì đang giảm dần bởi một số nguyên nhân khác nhau. Dậy thì sớm được xem là một trong những “bệnh của thời đại”, trẻ em không dậy thì theo quy luật “nữ thập tam, nam thập lục” như lời các cụ dạy trước kia. Tình trạng này khiến không ít ba mẹ như “ngồi trên đống lửa”.

“Bắt mạch” trẻ dậy thì sớm

Nhiều người nói vui rằng, dậy thì sớm là sự trưởng thành của các bé trước… thời hạn. Tuổi dậy thì sớm đối với bé gái có thể bắt đầu vào tuổi lên 8 và bé trai là lên 9.Trẻ dậy thì sớm thường có dấu hiệu “trổ mã”, chiều cao phát triển từ 7 – 15cm/năm và kéo dài trong 3-5 năm.

Bé gái:

Bé gái được gọi là dậy thì sớm khi xuất hiện các đặc tính sinh dục phụ (ngực, lông mu, mụn trứng cá,…) hoặc có kinh nguyệt trước 8 tuổi. Trong đó, dấu hiệu dễ nhận biết nhất là sự thay đổi của bộ ngực. Lúc này, ngực sẽ nhú lên những cục nhỏ dưới núm vú ở một hoặc hai bên, quầng vú hơi nhô và nở rộng. Những cục này thường cứng và có kích thước khác nhau nên nhiều khi ta thấy ngực của bé bên to bên nhỏ. Bên cạnh đó, âm đạo sẽ tăng tiết chất nhầy.

Vào thời điểm này, các bé gái sẽ bắt đầu cao nhanh hơn so với bạn bè cùng lứa (khoảng 7 – 10cm/ năm) và đạt đỉnh điểm khi bé xuất hiện chu kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Lông xuất hiện ở vùng kín (mu, hõm nách) trước hoặc sau khi tuyến vú to lên, các đường cong cơ thể cũng bắt đầu hình thành. Cơ thể của bé gái tiếp tục phát triển và toàn bộ quá trình dậy thì sẽ hoàn tất sau 3 – 5 năm.

Bé trai:

Dậy thì sớm ở bé trai đánh dấu bằng sự xuất hiện đặc tính sinh dục phụ (phát triển cơ quan sinh dục, lông mu,…) trước 9 tuổi. Các em trai “bể tiếng”, ria mép lún phún, mụn trứng cá, có cơ bắp, “lúa má” xuất hiện ở vùng kín, thể tích 2 “trứng chim” tăng > 4ml, “cậu bé” to, dài, sẫm màu, có khả năng cương cứng và xuất tinh. Các chàng cao nhanh như bị “nhổ giò”, 7 – 15 cm/ năm. Quá trình dậy thì cũng sẽ hoàn thành sau 3 – 5 năm với “tổ chim” đạt kích thước như người lớn.

Về tâm lý, một số trẻ dậy thì sớm có thể bị khủng hoảng cảm xúc (nhất là các bé gái) như cảm thấy hoang mang, lo lắng và tự ti khi nhận ra cơ thể mình “hổng giống ai” so với bạn cùng lứa. Do vậy, ba mẹ cần bên cạnh và giúp bé hiểu rằng những cảm xúc khi dậy thì sớm là bình thường và lành mạnh. Đây được xem là thời điểm giúp trẻ khám phá cơ thể mình một cách nghiêm túc.

Trẻ dậy thì sớm sẽ phát triển nhanh chiều cao nên trẻ thường lớn vọt so với các bạn cùng lứa. Nhưng chỉ sau vài năm, việc tăng trưởng chiều cao sẽ ngưng lại sớm hơn so với trẻ phát triển bình thường nên đa phần trẻ dậy thì sớm đến tuổi trưởng thành đều lùn hơn so với chiều cao tiêu chuẩn. Trong đó các bé trai thường đạt tốc độ tăng chiều cao tối đa chậm hơn 2 – 3 năm so với bé gái.

Thông thường, tuổi dậy thì bắt đầu ở bé gái từ 12 tuổi và các bé trai từ 14 tuổi

Phân loại dậy thì sớm theo tốc độ tiến triển

Dậy thì sớm được chia thành 3 dạng chính:

1. Tiến triển nhanh
Dạng này thường gặp ở những bé gái dậy thì trước 6 tuổi. Các bé trải qua từng giai đoạn với tốc độ rất nhanh nên thường sẽ gặp bất lợi trong việc phát triển chiều cao. Nhiều nghiên cứu cho thấy khi trưởng thành sẽ có khoảng 1/3 bé có chiều cao thấp nhất so với bạn bè cùng lứa

2. Tiến triển chậm

Thường rơi vào những bé dậy thì sau 7 tuổi, mặc dù dậy thì sớm những các giai đoạn phát triển có tốc độ trung bình. Trẻ cao vọt lên sớm nhưng vẫn tiếp tục lớn đến khi xương đạt được độ trưởng thành cuối cùng vào khoảng 16 tuổi.

3. Không kéo dài
Trường hợp này thường không nhiều, theo đó thì một vài trẻ dậy thì sớm với những thay đổi dậy thì bắt đầu rồi nhanh chóng kết thúc.

Dậy thì sớm khi nào cần điều trị?

Hiện nay, việc trẻ dậy thì sớm không còn là cá biệt. Tuy nhiên, các bậc phụ huynh không nên chủ quan mà cần hết sức quan tâm đến con cái ở giai đoạn đặc biệt này. Trên thực tế, dậy thì sớm cũng có thể là dấu hiệu thuộc về bệnh lý. Khi trẻ có một số dấu hiệu bất thường như bé trai hiếu động, ăn khỏe, thích nghịch bộ phận sinh dục; bé gái thích thủ dâm, ngực phát triển bất thường… thì ba mẹ cần sớm đưa con đi gặp bác sĩ chuyên khoa. Thông thường, trẻ dậy thì trước 8 tuổi cần được kiểm tra kỹ bằng một số xét nghiệm và siêu âm: Xét nghiệm máu và nước tiểu giúp phát hiện hàm lượng hormone bất thường, chụp cắt lớp, cộng hưởng từ và siêu âm giúp phát hiện các khối u có thể là nguyên nhân gây dậy thì sớm… Nếu trẻ được phát hiện và điều trị sớm thì có thể cải thiện chiều cao, giảm nguy cơ quan hệ sinh dục sớm và lạm dụng tình dục, phòng tránh những rối loạn tâm lý.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến dậy thì sớm:

Trẻ tiếp xúc sớm với phim sex và những hình ảnh nhạy cảm sẽ dễ đẫn đến dậy thì sớm

Bệnh lý: chia thành hai loại: Thứ nhất là dậy thì sớm thật, có sự kích hoạt của não, do u não, tổn thương não, teo não, động kinh. Thứ hai là  dậy thì sớm giả (vô căn) là những nguyên nhân không do tác động hormone sinh dục từ tuyến yên gây nên u nang buồng trứng, u tinh hoàn…. Dậy thì sớm do bệnh lý rất khó phòng ngừa, chính các bậc phụ huynh và các em phải nắm được những giai đoạn, dấu hiệu phát triển sinh lý của cơ thể để tự phát hiện sự bất thường. Khi trẻ có những biểu hiện của dậy thì sớm cần nhanh chóng đến bệnh viện khám để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Thực phẩm: Trẻ ăn quá nhiều chất đạm, chất béo, bị béo phì, dẫn tới cốt hoá xương sớm, tăng tiết hormone giới tính sớm. Điều đó giải thích tại sao trẻ phát triển chiều cao sớm và bị khựng lại so với các trẻ bình thường. Trẻ dùng nhiều các sản phẩm có chứa chất bảo quản, chất tạo màu (đồ hộp, đồ ngọt, béo, thức ăn nhiều dầu mỡ), vì chất bảo quản có tác dụng tương tự như hormone giới tính, làm gia tăng dậy thì sớm. Hiện nay ở châu Âu, chất tạo màu (phtalanats) đã bị cấm sử dụng với hàm lượng cao.

Môi trường: Bao gồm môi trường tự nhiên và môi trường văn hóa (hoàn cảnh sống, điều kiện giáo dục, giao tiếp xã hội). Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc lạm dụng các loại thuốc, hóa mỹ phẩm chứa nội tiết tố, thực phẩm chứa hormone tăng trưởng… là một trong những nguyên nhân khiến trẻ dậy thì sớm. Thịt, cá, thịt bò, rau mầm… bị người nuôi trồng lạm dụng thức ăn, phân bón có chứa hormone tăng trưởng (để mau chóng thu hoạch), trẻ em ăn vào cũng gây dậy thì sớm.

Ngoài ra, việc tiếp xúc sớm với phim sex và những hình ảnh nhạy cảm là một vấn đề khiến nhiều bậc phụ huynh đau đầu. Nếu ba mẹ không sớm phát hiện có biện pháp can thiệp kịp thời thì sẽ dẫn đến một số hậu quả nghiêm trọng.

Hậu quả khi trẻ tiếp xúc sớm với những hình ảnh nhạy cảm

Việc hạn chế tiếp xúc với người ngoài sẽ giúp trẻ dễ dàng thỏa mãn những tò mò, ham muốn của mình

Ngày nay, chỉ cần một cú nhấp chuột là trẻ có thể tiếp cận với những hình ảnh nhạy cảm, xem phim sex… Đây thật sự là bài toán khó với nhiều bậc phụ huynh bởi không phải trẻ nào cũng được trang bị đầy đủ kiến thức, trong khi đó công nghệ cũng là công cụ giúp trẻ học tập nên không thể cấm đoán hoàn toàn. Bạn đã lường hết những hậu quả khi trẻ “dính” vào việc này?

– Sớm hình thành tư tưởng quan hệ tình dục: Nhiều trẻ sau khi tiếp xúc với những hình ảnh nhạy cảm này dần có những ham muốn sinh lý. Vì vậy, việc kết đôi nam nữ ở tuổi rất nhỏ ngày nay khá phổ biến vì những tò mò và muốn đụng chạm cơ thể nhau. Do đó, chữ “X” thứ ba được hình thành ở nhiều trẻ khi mới độ tuổi dậy thì, để lại cho trẻ những tổn thương sau này.

– Thủ dâm: Khi trẻ tò mò về giới tính nhưng không được ba mẹ tư vấn rõ ràng hoặc không dám hỏi thì tự bản thân đứa trẻ sẽ… tìm hiểu, lúc này thủ dâm lại là cách hữu hiệu đáp ứng nhu cầu của trẻ. Thủ dâm là tự kích thích bộ phận sinh dục của mình để đạt khoái cảm nhất định. Tuy nhiên, việc thủ dâm xảy ra thường xuyên ảnh hưởng cực xấu đến sức khỏe như bị suy kiệt, mắc chứng xuất tinh sớm, liệt dương và chứng lãnh cảm tình dục ở bé trai…, ở bé gái rất dễ xảy ra tình trạng viêm nhiêm âm đạo, đồng thời rách màng trinh.

– Sống khép kín: Đơn giản là việc hạn chế tiếp xúc với người ngoài sẽ giúp trẻ dễ dàng thỏa mãn những tò mò, ham muốn của mình. Bên cạnh đó, những đứa trẻ này cũng dễ thay đổi tính tính, thường sống trong trạng thái lo lắng vì sợ người khác phát hiện. Đôi khi chỉ cần ba mẹ hỏi han nhiều hoặc đụng vào máy tính cá nhân là đã tỏ thái độ bực tức với ba mẹ.

 – Ảnh hưởng thị lực: Thói quen dán mắt liên tục vào những cảnh nóng khiến người xem không rời mắt khỏi màn hình, mắt dần bị mờ và giảm thị lực. Cơ thể mệt mỏi, đầu óc không minh mẫn, giảm khả năng xử lý thông tin được truyền đến não vì một nghiên cứu cho thấy việc xem phim nóng thường xuyên khiến vùng não bị thu hẹp. Ngoài ra, huyết áp cũng thay đổi đột ngột vì khi xem những cảnh nhạy cảm ở bé trai bị kích thích mạnh hơn, có thể dẫn tới các bệnh tim mạch.

Dậy thì sớm có liên quan đến ham muốn tình dục sớm không?

Nhiều ba mẹ thấy con “mau lớn” đứng ngồi không yên vì đánh đồng với việc trẻ “phát dục sớm”. Điều này không hoàn toàn đúng vì trên thực tế, nhiều trẻ dậy thì về sinh lý nhưng tâm lý lại không phát triển sớm. Do đó, trẻ có nguy cơ bị lạm dụng tình dục nếu không được ba mẹ quan tâm và trang bị những kiến thức cần thiết về giới tính. Một tình trạng đáng báo động là một số trẻ dậy thì sớm tò mò, bắt chước “làm chuyện người lớn” dẫn đến hậu quả mang thai ngoài ý muốn.Vì vậy, trẻ dậy thì sớm cần có sự quan tâm, chăm sóc đặc biệt từ phía cha mẹ và nhà trường để giải tỏa gánh nặng về tâm lý và tránh những hậu quả đáng tiếc.