Mã đề có tên khoa học là Plantago major, họ mã đề là Plantaginaceae, Đông y gọi là Xa tiền tử. Cây mã đề được trồng và mọc dại trên khắp các vùng miền nước ta. Mã đề là thân cây thảo, sống lâu năm, thân ngắn. Lá mã đề có hình thìa, cuống dài, mọc thành cụm ở gốc. Phiến lá hình thìa hay hình trứng thuôn, mép lá nguyên có răng cưa nhỏ và thưa, gân lá hình cung chạy dọc theo phiến lá đến ngọn. Hoa nhỏ, mọc thành bông có cuống dài, hướng thẳng đứng và lưỡng tính. Quả hình hộp, chứa nhiều hình hạt đa giác, màu nâu bóng.
Mã đề được trồng và mọc ở khắp Việt Nam. (Ảnh minh họa)
Công dụng
Theo Đông y, mã đề có vị ngọt, tính lạnh, tác dụng mát máu, khử nhiệt, ngưng chảy máu cam, tiểu tắc nghẽn, làm sáng mắt, thông mồ hôi, làm sạch phong nhiệt tại gan, phổi, chữa chứng thấp nhiệt ở bàng quang, lợi tiểu tiện. Mã đề giàu dược tính nên còn được lấy lá, thân cây, hạt dùng làm thuốc.
Hút độc tố, chữa lành vết thương
Mã đề có đặc tính kháng khuẩn và chống viêm, có khả năng hút độc tố ra khỏi cơ thể một cách hiệu quả.
Cách dùng: Nghiền nát hoặc nhai lá mã đề và đắp trực tiếp lên vết ong đốt, bọ cắn, nốt mụn, vết bỏng, sau đó dùng miếng vải cotton sạch để quấn quanh vết thương từ 4 – 8 tiếng để phát huy tác dụng.
Chữa ho tiêu đờm
Do mã đề có nhiều khoáng chất silica nên được dùng làm bài thuốc long đờm cực hiệu quả, rất có ích cho những người bị các bệnh về đường hô hấp như ho, cảm lạnh hay bệnh phổi.
Cách dùng: Mã đề 10g, cam thảo 2g, cát cánh 2g, 400ml nước, đun sôi trong 30 phút còn 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày. Nước sắc mã đề có tác dụng trừ đờm, tác dụng này kéo dài từ 6 – 7 giờ, mạnh nhất sau khi uống từ 3 – 6 giờ.
Chữa chứng nóng gan mật và nổi mụn
Nóng gan mật và người nổi mụn là do nhiệt lâu ngày trong cơ thể tích tụ lại.
Cách dùng: Lấy một nắm mã đề tươi rửa sạch thái nhỏ, 100g gan heo thái nhỏ và nấu chung với nhau, nêm một ít gia vị mắm muối cho vừa ăn. Dùng trong buổi cơm trưa từ 6 – 7 ngày sẽ khỏi. Có thể lấy một ít rau mã đề tươi giã nát, sau đó đắp vào nơi có mụn, lấy băng dính lại sẽ có hiệu quả. Khi dùng thức ăn này cần kiêng các thuốc cay nóng, không uống rượu, cà phê.
Chữa chảy máu cam
Cách dùng: Hái một nắm lá mã đề tươi, rửa sạch, giã nát, cho thêm một chút nước sạch rồi vắt lấy cốt uống. Người bị chảy máu cam nên nằm yên trên giường, kê cao đầu, lấy bã lá mã đề đã vắt đắp lên trán, kết hợp uống nước liên tục từ 3 – 4 ngày sẽ khỏi.
Làm lợi tiểu
Cách dùng: 10g hạt mã đề, cam thảo 2g, 600ml nước, sắc trong 30 phút, dùng nước sắc uống thay nước trong ngày.
Chữa sỏi đường tiết niệu
Cách dùng: Mã đề 20g, kim tiền thảo 30g, rễ cỏ tranh 20g. Sắc uống ngày một thang hoặc hãm uống như chè nhiều lần trong ngày.
Chữa viêm cầu thận mãn tính
Cách dùng: Mã đề 20g, ý dĩ 16g, phục linh 12g, trạch tả 12g, thương truật 12g, quế chi 6g, hậu phác 6g, xuyên tiêu 4g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
Chữa viêm cầu thận cấp tính
Cách dùng: Lấy cây mã đề rửa sạch, phơi khô. Khi dùng lấy một lượng nhỏ khoảng 16g, kết hợp các vị thuốc khác như thạch cao 20g, ma hoàng 12g, bạch truật 12g, đại táo 12g, mộc thông 8g, quế chi 6g, gừng 6g, cam thảo 6g. Bạn đem tất cả các vị thuốc này sắc lên như đối với các loại thuốc bắc khác và uống 1 tháng/ngày.
Chữa viêm bàng quang cấp tính
Cách dùng: Mã đề 16g, hoàng bá 12g, hoàng liên 12g, phục linh 12g, rễ cỏ tranh 12g, trư linh 8g, mộc thông 8g, hoạt thạch 8g, bán hạ chế 8g. Sắc uống mỗi ngày một thang.
Chữa chốc lở ở trẻ nhỏ
Cách dùng: Dùng một nắm rau mã đề tươi rửa sạch, thái nhỏ, nấu chung với 100g – 150g giò sống, cho trẻ ăn liền trong nhiều ngày sẽ khỏi và ăn canh này thường xuyên sẽ phòng bệnh chốc lở.
Chữa sốt xuất huyết
Cách dùng: Mã đề 50g, củ sắn dây 30g rửa sạch đun chung trong 1 lít nước. Sắc kỹ đến khi còn một nửa, chia làm 2 lần uống lúc đói trong ngày. Có thể cho thêm đường, uống liền trong 3 ngày.
