Theo thông tin đăng tải trên website Cổng thông tin điện tử Ngành Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, mỗi năm Việt Nam có hơn 200.000 người bị đột quỵ (tai biến mạch máu não) mới, dẫn đến 11.000 người tử vong. Hơn nữa, tỷ suất người mắc tình trạng tai biến mạch máu não ở Việt Nam tăng đáng kể từ 213,58/100.000 người/năm (1990) lên đến 254,78/100.000 người/năm (2010).
Vì thế, việc tìm hiểu các vấn đề xoay quanh tình trạng đột quỵ như nguyên nhân, dấu hiệu hay cách phòng ngừa là điều vô cùng quan trọng. Cùng Tạp chí Mẹ và Con tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây!
Hiện tượng đột quỵ là gì?
Đột quỵ – hay còn có tên gọi khác là tai biến mạch máu não – là tình trạng tổn thương não bộ khi bị thiếu oxy, không đủ dinh dưỡng để nuôi các tế bào do quá trình cấp máu não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể. Tình trạng này thường diễn ra nhanh. Chỉ trong vòng vài phút kể từ khi não bộ không được cung cấp đủ máu, các tế bào não sẽ bắt đầu chết.
Cũng chính vì lý do này, người bị tai biến mạch máu não cần được cấp cứu ngay. Nếu để càng lâu, số lượng tế bào não chết sẽ càng nhiều, gây nên hậu quả nghiêm trọng như mất khả năng vận động, không còn tư duy được, thậm chí nguy hiểm hơn có thể dẫn đến tử vong.
Hậu quả sau đột quỵ
Hầu hết các trường hợp may mắn sống sót sau đột quỵ đều có những biến chứng sức khỏe. Tùy thuộc vào thời gian người bị đột quỵ được đưa đến bệnh viện điều trị mà mức độ tổn thương hệ thần kinh sẽ khác nhau dẫn đến thời gian phục hồi và hậu quả cũng khác nhau. Thông thường, người bị tai biến mạch máu não sẽ phục hồi nhanh nhất trong khoảng 30 ngày. Một số người có thể bị biến chứng kéo dài cho đến cuối đời.
Một số hệ quả thường gặp sau khi bị tai biến mạch máu não gồm:
- Cơ thể bị liệt, có thể chỉ bị 1 tay, 1 chân hoặc bị hết tứ chi
- Vận động yếu
- Gặp các vấn đề về thị giác
- Khó khăn trong giao tiếp, mất ngôn ngữ hoặc nói ngọng
- Rối loạn cảm xúc
- Trầm cảm
Có bao nhiêu dạng đột quỵ?
Hiện tại, có thể chia thành các dạng tai biến mạch máu não như sau:
Đột quỵ do thiếu máu cục bộ
Hiện nay, có đến khoảng 85% các ca đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Tình trạng này thường xuất hiện khi động mạch bị tắc nghẽn và được chia thành hai nhóm nhỏ:
- Đột quỵ do huyết khối: Tình trạng máu đông (huyết khối) ở trong động mạch tại cổ hoặc não người bệnh. Những động mạch này thường tích tụ chất béo và được gọi là mảng bám.
- Đột quỵ do tắc mạch: Khi hai buồng phía trên của tim (rung tâm nhĩ) xuất hiện nhịp bất thường sẽ hình thành các cục máu đông và di chuyển đến não, dẫn đến tình trạng tai biến mạch máu não.
Đột quỵ do xuất huyết
Khi động mạch não hoặc bề mặt não xuất hiện những vết nứt, rò rỉ, chúng sẽ bắt đầu xuất huyết (chảy máu). Thông thường, các vết nứt này xảy ra khi thành động mạch bị mỏng, yếu, phình to hoặc do hệ thống mạch máu não bị dị dạng. Theo các nghiên cứu, 15% các tình trạng tai biến mạch máu não là do xuất huyết não, có thể là chảy máu trong não hoặc trong khoảng không giữa não với lớp bảo vệ bên ngoài não.
Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA)
Đột quỵ nhỏ hay TIA là tình trạng thiếu máu não thoáng qua, tức những giai đoạn ngắn xuất hiện dấu hiệu đột quỵ. Các dấu hiệu này thường chỉ kéo dài khoảng vài phút do dòng máu cung cấp máu cho não bị giảm tạm thời. Tuy không để lại kết quả rõ rệt như các loại đột quỵ kể trên nhưng những cơn thiếu máu não thoáng qua lại là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ. Khi xuất hiện các dấu hiệu này, bạn nên đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán, điều trị.
Các nguyên nhân đột quỵ phổ biến hiện nay
Hiện nay, có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe cơ thể và khiến nguy cơ bị đột quỵ cao hơn. Cụ thể:
Các yếu tố không thể thay đổi
- Giới tính: Theo các thống kê số người bị tai biến mạch máu não trên toàn thế giới, nam giới thường là đối tượng dễ bị đột quỵ hơn so với nữ giới.
- Tuổi tác: Tai biến mạch máu não có thể xảy ra khi bạn ở bất cứ độ tuổi nào. Tuy nhiên, sau 55 tuổi, cứ mỗi 10 năm thì nguy cơ đột quỵ của bạn lại tăng lên gấp đôi. Vì thế, người già có nguy cơ bị tai biến cao hơn so với người trẻ.
- Tiền sử gia đình: Những người có người thân từng bị tai biến mạch máu não sẽ có nguy cơ bị cao hơn.
- Chủng tộc: Một số nghiên cứu cho thấy người Mỹ gốc Phi thường có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn so với người da trắng.
Các yếu tố bệnh lý
- Những người có bệnh nền thường dễ bị đột quỵ hơn. Cụ thể, một số bệnh nền chính là nguyên nhân “thúc đẩy” tình trạng tai biến mạch máu não như: đái tháo đường, bệnh tim mạch, thừa cân, béo phì, mỡ trong máu, cao huyết áp.
- Ngoài ra, người có lối sống, sinh hoạt không lành mạnh như thường xuyên thức khuya, hút thuốc, uống rượu bia, sử dụng chất kích thích, ăn uống không điều độ, lười vận động… sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Đặc biệt, những người từng có tiền sử bị tai biến sẽ có nguy cơ tái phát cao, đặc biệt là trong những tháng đầu tiên. Thông thường, nguy cơ này sẽ giảm dần trong 5 năm đầu.
Các dấu hiệu đột quỵ thường gặp
Để có thể kịp thời điều trị, tránh trường hợp xấu nhất là tử vong, cần chú ý và phát hiện sớm các triệu chứng đột quỵ như:
- Không thể cử động chân tay
- Đột nhiên tê liệt một bên cơ thể
- Không thể nâng hai cánh tay qua đầu cùng 1 lúc
- Cơ thể mệt mỏi
- Cơ mặt (cả mặt hoặc nửa mặt)
- Cười méo mó
- Khó phát âm, nói ngọng (dù trước đây không có), nói bị dính chữ hoặc mất chữ
- Người mất thăng bằng, hoa mắt, chóng mặt
- Thi lực giảm sút
- Đầu đau buốt
- Có cảm giác buồn nôn hoặc nôn
Cần làm gì khi phát hiện bản thân hoặc có người đột quỵ?
Trước tiên, bạn cần lưu ý rằng không phải ai bị tai biến mạch máu não cũng xảy ra toàn bộ các dấu hiệu kể trên. Tùy theo thể trạng sức khỏe mà có người chỉ có một dấu hiệu, có người có nhiều dấu hiệu xảy ra cùng lúc. Đôi khi, các dấu hiệu này xảy ra thoáng qua và phải 1-2 ngày sau, thậm chí là một tháng sau người có dấu hiệu mới bị đột quỵ. Tuy nhiên, cũng có trường hợp tình trạng tai biến mạch máu não xảy ra chỉ sau 1 vài tiếng khi xuất hiện những triệu chứng đầu tiên. Do đó, nếu phát hiện mình hoặc người xung quanh có dấu hiệu tai biến mạch máu não, cần đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám. Tốt nhất nên đến gặp bác sĩ trong vòng 60 phút đầu tiên khi có dấu hiệu bệnh, vì nếu để càng lâu thì hệ thần kinh sẽ càng tổn thương nghiêm trọng hơn.
Cách phòng ngừa tai biến mạch máu não
Bên cạnh việc chú ý những thay đổi của bản thân để kịp thời phát hiện dấu hiệu đột quỵ, bạn nên áp dụng các biện pháp phòng tránh để hạn chế tối đa nguy cơ bị đột quỵ.
Xây dựng lối sống khoa học
- Cần chú ý tập thể dục hàng ngày để tăng cường sức khỏe bản thân. Tập thể dục giúp tăng cường tuần hoàn máu, giảm nguy cơ bị đột quỵ cũng như mắc các bệnh tim mạch khác.
- Để phòng ngừa bị tai biến mạch máu não, cần xây dựng chế độ ăn uống hợp lý, tăng cường ăn các loại rau, trái cây, hạn chế các thực phẩm giàu chất béo. Không nên ăn quá nhiều đồ chiên xào, thức ăn nhanh. Đặc biệt, nên hạn chế dùng thức uống có cồn, nước có ga, các loại nước nhiều đường. Bạn cũng nên ăn nhiều thịt trắng, hải sản, trứng, ngũ cốc và các loại đậu để duy trì tình trạng cơ thể khỏe mạnh.
- Cần chú ý ngủ sớm, không thức khuya, ngủ đủ giấc, không để cơ thể kiệt sức.
- Để tránh bị tai biến mạch máu não, bạn cũng nên lưu ý không hút thuốc lá, không sử dụng rượu bia và các chất kích thích.
Giữ ấm cơ thể
Nhiều người, đặc biệt là người trẻ thường có thói quen tắm vào buổi tối. Tuy nhiên lúc này nhiệt độ thường thấp khiến cơ thể bị nhiễm lạnh, dẫn đến tình trạng tăng huyết áp, tăng áp lực lên mạch máu gây nên hiện tượng vỡ mạch máu và đột quỵ. Do đó, cần lưu ý không được tắm vào buổi tối, đặc biệt là sau 9 giờ. Cho dù có tắm nước ấm thì nguy cơ nhiễm lạnh cũng rất cao.
Vào thời điểm giao mùa hoặc vào mùa đông, nên chú ý giữ ấm cơ thể, mặc nhiều quần áo ấm, tăng nhiệt độ phòng. Tuy nhiên, cần lưu ý tránh để bản thân bị sốc nhiệt do chênh lệch nhiệt độ trong nhà và ngoài trời.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Không chỉ riêng những người mắc các bệnh nền như đái tháo đường, mỡ trong máu,…. mà bất kỳ ai cũng nên kiểm tra sức khỏe định kỳ để có thể kịp thời nắm bắt tình trạng sức khỏe, phát hiện các yếu tố gây đột quỵ và can thiệp, điều trị sớm nhất có thể. Thông thường, bạn nên kiểm tra sức khỏe 6 tháng/lần.
Đột quỵ có thể để lại biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe, thậm chí dẫn đến tử vong. Vì vậy, đừng xem thường những dấu hiệu bệnh mà hãy chú ý đến những thay đổi bất thường trên cơ thể mình cũng như có lối sống khoa học, giữ gìn sức khỏe để tránh bị đột quỵ bạn nhé!
