NHỮNG KIẾN THỨC MẸ NÊN “NẰM LÒNG”

Mẹ hỏi	Bác sĩ trả lời
Trẻ dễ bị chẩn đoán nhầm suyễn với các bệnh nào?	Có những trẻ bị ho và khò khè kéo dài, đi khám thì được chẩn đoán viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, phế quản – phế viêm, viêm phế quản dạng khò khè, viêm phế quản dạng suyễn… Bác sĩ kê toa kháng sinh, nhưng dứt thuốc thì trẻ bị lại. Trong những trường hợp này, nên xem xét đến bệnh suyễn.
Có phải cứ khò khè là bị suyễn?	Bệnh suyễn là tình trạng viêm mạn tính khiến đường dẫn khí trở nên nhạy cảm, tăng đáp ứng, khi gặp các tác nhân kích thích sẽ gây ho, khò khè, khó thở và nặng ngực đặc biệt là ban đêm hoặc sáng sớm. Nhưng không phải cứ trẻ khò khè là bị suyễn.
Vậy cần hiểu về tình trạng “khò khè” ở trẻ thế nào?	Ở trẻ nhỏ dưới sáu tuổi: Có hai kiểu khò khè. Nếu trẻ chỉ khò khè mỗi khi nhiễm siêu vi đường hô hấp cấp, gia đình và bản thân không có cơ địa dị ứng như chàm, nổi mề đay, lác sữa… thì sẽ hết khò khè trước sáu tuổi. Nếu trẻ khò khè và có cơ địa dị ứng trong gia đình, triệu chứng suyễn của trẻ sẽ kéo dài cho đến lớn. Ở trẻ 6-14 tuổi: nếu trẻ khó thở thường xuyên, lại có các biểu hiện dị ứng, cha mẹ bị suyễn… thì đúng là trẻ bị suyễn. Ở những trẻ này, những đợt khò khè sẽ nhẹ hơn, mau hết hơn nếu ngoài kháng sinh còn dùng các loại thuốc kháng viêm và giãn phế quản.
Trường hợp nào trẻ khò khè nhưng không phải là suyễn?	Đó là khò khè do trẻ hít phải sữa, bệnh tim bẩm sinh, trào ngược dạ dày thực quản, dị tật bẩm sinh làm hẹp đường thở, dị vật đường thở và hạch rốn phổi. Chụp phim phổi sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán phân biệt những bệnh này.
Những kiểm tra nào để biết chắc chắn trẻ bị suyễn?	Đối với trẻ hơn năm tuổi, làm hô hấp ký với test giãn phế quản có kết quả dương tính là một cách chẩn đoán khách quan. Bác sĩ sẽ tùy theo triệu chứng của trẻ xuất hiện ban ngày hay ban đêm và xét nghiệm về chức năng hô hấp (nếu thực hiện được) để phân độ nặng nhẹ của suyễn và cho thuốc phù hợp.
Bệnh nhi nào dễ có nguy cơ tử vong do suyễn?	Những bệnh nhi sau dễ có nguy cơ tử vong do suyễn bao gồm: – Đã từng có cơn hen suyễn sắp tử vong. – Đã nhập viện hay cấp cứu do hen suyễn trong năm vừa qua. – Có đặt ống nội khí quản do suyễn. – Đang uống hoặc mới ngưng uống Corticosteroides. – Rất lệ thuộc vào thuốc cắt cơn (Ventolin, Bricanyl, Berotec). – Có bệnh sử không tuân thủ kế hoạch điều trị; có vấn đề tâm lý xã hội…
Với trẻ bị suyễn, mẹ cần biết các dấu hiệu đặc biệt quan trọng nào để đưa trẻ đi cấp cứu?	Cần đưa trẻ đi cấp cứu khi thấy những dấu hiệu: Đã dùng thuốc cắt cơn nhưng không hiệu quả hoặc hiệu quả kéo dài không lâu, bệnh nhi vẫn thở nhanh và khó khăn; nói không nổi; môi, móng tay hoặc chân tím tái; cánh mũi phập phồng, co kéo hõm ức, hõm trên xương đòn, hõm trên các xương sườn, hõm xương sườn…

ĐIỀU TRỊ TRẺ BỊ SUYỄN NHƯ THẾ NÀO?

Mẹ cần

Bọc gối, mền, nệm bằng vải không thấm nước. Giặt bao mền, gối, nệm hàng tuần với nước nóng trên 60 độ C và phơi nắng; lau chùi nơi ngủ của trẻ thường xuyên.

Tuyệt đối không có khói thuốc lá trong nhà. Nếu có người nhà nghiện thuốc cần nỗ lực bỏ thuốc hoặc ra khỏi nhà hút thuốc.

Giữ nhà cửa sạch sẽ, không có gián, chuột.

Không nuôi chó, mèo.

Không có khói nhang, kể cả nhang muỗi. Phòng thờ (nơi thắp nhang) cần cách xa phòng trẻ.

Không sử dụng các loại thuốc xịt muỗi, xịt phòng, thuốc tẩy rửa, dầu thơm, xà phòng có mùi nồng, gắt.

Không dùng các thức ăn gây dị ứng cho trẻ.

Cho trẻ chích ngừa cảm cúm.

Luôn giữ ấm cho trẻ, nhất là giai đoạn chuyển mùa thu đông, ngày mưa bão.

Không cho trẻ dùng các loại thức ăn, thức uống lạnh.

Không dùng các loại thuốc gây triệu chứng suyễn ở trẻ. (Mỗi khi trẻ bệnh cần uống thuốc, bạn nhớ nói rõ với bác sĩ là trẻ bị suyễn, để bác sĩ có thể kê toa phù hợp).

Cần chọn môn thể thao thích hợp với trẻ, có những giai đoạn nghỉ ngơi xen kẽ và nên khởi động tốt. Có thể dùng hai nhát Ventolin trước khi vận động.

Sử dụng thuốc ngừa cơn suyễn đúng liều, đúng cách.

Cho trẻ luôn mang theo bình thuốc cắt cơn bên người.

Cha mẹ cần nhận biết các dấu hiệu trẻ đang lên cơn suyễn và biết khi nào phải đưa trẻ đi cấp cứu. Nếu trẻ đã đi học, cần trao đổi kỹ với giáo viên, bảo mẫu và hướng dẫn giáo viên, bảo mẫu cách nhận biết, cách xử trí và đưa trẻ đi cấp cứu (nếu cần) như thế nào.

Cho trẻ tái khám đúng hẹn ngay cả khi suyễn đã được kiểm soát để bác sĩ có thể thay đổi liều thuốc cho trẻ.

Cha mẹ nên thường xuyên tham dự các câu lạc bộ bệnh nhân suyễn để có thêm kiến thức và kinh nghiệm chăm sóc trẻ tại nhà.

Điều trị suyễn phải đạt được các mục tiêu sau:

– Không còn hoặc rất ít triệu chứng, kể cả triệu chứng ban đêm.
– Không có hoặc có rất ít các cơn suyễn.
– Không phải khám hay nhập viện cấp cứu.
– Không cần hoặc rất ít cần sử dụng thuốc cắt cơn.
– Không bị giới hạn thể lực.
– Chức năng phổi bình thường hoặc gần như bình thường.
– Không có hoặc có rất ít tác dụng phụ của thuốc.

NHỮNG DẤU HIỆU NGHI TRẺ BỊ SUYỄN

– Có tiếng rít hay như tiếng huýt sáo khi thở ra, hay những đợt thở rít tái đi tái lại.

– Bị ho, đặc biệt là về đêm, gần sáng.

– Đêm ngủ bị thức giấc vì ho hay khò khè, khó thở.

– Ho hay khò khè sau khi trẻ chạy giỡn, vận động nhiều.

– Có vấn đề về hô hấp vào một mùa nhất định nào đó trong năm.

– Bị ho, thở rít hay khó thở, nặng ngực khi gặp những tác nhân kích thích như lông chó, mèo, hóa chất dạng xịt, bụi khói, khói thuốc lá, xúc động mạnh, khóc cười quá mức, thay đổi thời tiết, các loại thuốc…

– Bị cảm nhập vào phổi tái đi tái lại hoặc kéo dài.

– Khi có triệu chứng hô hấp, phải dùng thuốc giãn phế quản mới hết.

– Gia đình hoặc bản thân trẻ có người thân bị suyễn hoặc có cơ địa dị ứng (chàm, mề đay, lác sữa…)

Triệu chứng hen suyễn của trẻ em bao gồm nhiều loại khác nhau:

– Một số trẻ bị bệnh nhẹ và căn bệnh chỉ kết thúc trong một thời gian ngắn.

– Một số trường hợp trẻ bị bệnh hen suyễn nhẹ liên tục, xảy ra một lần hay hai lần mỗi tuần.

– Một số trẻ em khác mắc bệnh thường xuyên hơn, nhưng không nhất thiết mỗi ngày. Đây được gọi là bệnh hen suyễn dai dẳng nhẹ, cần phải uống thuốc hằng ngày hoặc thậm chí phải đến bệnh viện để điều trị.

CHÚ Ý CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG HẰNG NGÀY CỦA TRẺ

Đánh giá chế độ ăn uống hàng ngày của trẻ là một trong những bước đầu tiên để quản lý các triệu chứng suyễn vì dị ứng thực phẩm là nguyên nhân phổ biến gây nên các vụ “tấn công” suyễn, với những trẻ em bị dị ứng với sữa, trứng và các sản phẩm sữa khác. Thực phẩm chế biến và trái cây tươi và rau quả đã được phun thuốc trừ sâu, cũng có thể gây ra hen suyễn.

Vì vậy, bạn đừng cho trẻ ăn quá nhiều thực phẩm chế biến và những thực phẩm hữu cơ. Nên ăn các thức ăn từ tự nhiên như rau quả giàu vitamin C và beta-carotene, giúp giảm cơn suyễn.

Khuyến khích con bạn có thói quen uống ít nhất một ly nước đầy cách vài tiếng đồng hồ trong ngày.

Cung cấp cho trẻ nhiều Omega-3 thông qua các loại cá. Ngoài ra, dầu ô liu cũng là một lựa chọn tốt cho bé.

Mẹ cần biết!

Bệnh suyễn ở trẻ em có thể bắt đầu ở bất cứ độ tuổi nào, nhưng phần lớn (từ 50-80%) phát bệnh trước 5 tuổi. Những trẻ bị chàm, có cơ địa dị ứng (dị ứng thức ăn, bụi bặm, khói thuốc, phấn hoa…) là “đối tượng” hàng đầu của bệnh suyễn. 70-90% trẻ bị suyễn cũng bị dị ứng.

PGS.TS.BS. Lê Thị Tuyết Lan

Chăm sóc trẻ bị suyễn