Bệnh phổi kẽ là gì?
Bệnh phổi kẽ là bệnh bất thường, phát triển dần dần (cũng có thể xuất hiện đột ngột), gây ra sẹo tiến triển của mô phổi. Điều này đã ảnh hưởng đến khả năng để thở và sự cung cấp đủ oxy vào máu.
Bạn hình dung thế này: Mỗi khi hít vào, không khí đi vào phổi thông qua đường dẫn khí lớn được gọi là phế quản. Bên trong phổi, chia nhỏ phế quản vào đường hô hấp nhỏ hơn (tiểu phế quản) mà cuối cùng kết thúc bằng cụm túi không khí nhỏ (phế nang). Trong các bức thành của các túi khí là các mạch máu nhỏ (mao mạch), nơi lượng oxy được thêm vào máu và khí carbon dioxide – một sản phẩm chất thải của sự trao đổi chất – được lấy ra.
Trong bệnh phổi kẽ, các bức thành của các túi khí có thể bị viêm, và các mô đường và hỗ trợ các túi trở nên ngày càng dày lên và sẹo. Thông thường, các túi khí đàn hồi cao, mở rộng như bong bóng nhỏ với từng hơi thở. Nhưng sẹo (xơ hóa) khiến các mô, kẽ mỏng trở nên cứng và dày hơn, làm cho túi không khí ít linh hoạt hơn. Thay vì mềm mại và đàn hồi, túi khí sẹo có kết cấu của một miếng bọt biển cứng, làm cho trẻ khó thở và khó khăn hơn cho oxy vào máu qua những bức thành dày.
Đến lúc này, các bác sĩ vẫn chưa thể xác định hết nguyên nhân gây ra bệnh phổi kẽ. Vì một số trường hợp có nguyên nhân, cũng có một số trường hợp không nguyên nhân.
Điều đáng nói là, trong mọi trường hợp, một khi phổi sẹo xảy ra, thường không thể đảo ngược lại như cũ được. Thuốc đôi khi có thể làm chậm sự thiệt hại của các bệnh phổi kẽ, nhưng nhiều người phải chấp nhận tình trạng bệnh vĩnh viễn.
Bệnh phổi kẽ có nguy hiểm không? Câu trả lời là: Có! Tổn thương trong bệnh phổi kẽ có thể dẫn đến một loạt các biến chứng đe dọa tính mạng trẻ bệnh: Thiếu ôxy trong máu; tăng huyết áp ở mạch máu phổi là tình trạng chỉ gây tăng huyết áp ở mạch máu trong phổi mà không gây tăng huyết áp toàn thân. Do mô sẹo cản trở lưu thông của các mao mạch trong phổi, hạn chế lưu lượng máu trong phổi dẫn đến tăng áp suất trong động mạch phổi, gây nguy hiểm cho tính mạng bệnh nhân; suy tim phải, suy hô hấp.
Các biến chứng của bệnh phối kẽ
– Thiếu oxy: Bệnh phổi kẽ làm giảm lượng oxy đi vào máu. Thiếu oxy nghiêm trọng có thể phá vỡ chức năng cơ bản của cơ thể.
– Cao huyết áp ở phổi: Không giống như cao huyết áp nói chung, tình trạng này chỉ ảnh hưởng đến các động mạch trong phổi. Nó bắt đầu khi mô sẹo hạn chế các mạch máu nhỏ nhất, hạn chế lưu lượng máu trong phổi. Tăng huyết áp động mạch phổi là một bệnh nghiêm trọng.
– Suy tim: Tình trạng nghiêm trọng xảy ra khi buồng bên phải tim yếu hơn – ít cơ bắp hơn so với trái – phải bơm mạnh hơn hơn bình thường để di chuyển máu qua động mạch phổi bị tắc nghẽn. Cuối cùng, tâm thất phải căng thẳng thêm.
– Suy hô hấp: Trong giai đoạn cuối của bệnh mạn tính về phổi kẽ, suy hô hấp nghiêm trọng xảy ra khi nồng độ ôxy trong máu thấp cùng với áp lực gia tăng ở các động mạch phổi gây suy tim.
Làm sao phát hiện trẻ bị bệnh phổi kẽ
Các dấu hiệu của bệnh phổi kẽ có thể bao gồm:
– Trẻ có cảm giác khó thở, đặc biệt là trong hoặc sau khi hoạt động thể chất như chơi đùa, chạy nhảy.
– Trẻ ho khan lâu ngày.
– Hơi thở khò khè.
– Thường xuất hiện cơn đau ngực.
Bệnh phổi mô kẽ do rối loạn miễn dịch, vi khuẩn, virus, ký sinh trùng… gây ra, trong đó, nguyên nhân đầu tiên thường gặp nhất. Thời gian điều trị ở phòng cách ly thường kéo dài 2 tháng, nhưng cũng có trường hợp 6 tháng mới khỏi bệnh. Sau đó, bệnh nhi uống thuốc duy trì ở nhà.
Bệnh phổi kẽ có khả năng ảnh hưởng đến người lớn, trẻ sơ sinh và trẻ em. Hình thức tự phát của bệnh thường phát triển ở người lớn. Song những năm gần đây, các bệnh viện Nhi trên cả nước đã tiếp nhận một số trường hợp bệnh phổi kẽ xuất hiện ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Nói thêm về tình trạng khó thở, sở dĩ trẻ bị khó thở là do bệnh phổi kẽ gây viêm thành của các túi khí và các mô làm cho các túi khí bị dày lên và thành sẹo. Bình thường các túi khí đàn hồi cao, mở rộng và giãn nở nhịp nhàng theo từng hơi thở. Nhưng khi đã bị sẹo (xơ hóa) thành túi khí vừa cứng vừa dày làm cho khả năng đàn hồi co giãn của nó bị hạn chế, khí ôxy cũng khó vào máu qua những bức thành dày của túi khí làm cho cơ thể bị thiếu ôxy.
Chụp Xquang, chụp cắt lớp vi tính (CT), có thể thấy hình ảnh tổn thương của phổi. Xét nghiệm chức năng phổi (PFTs); tập thể dục thử nghiệm: vì các triệu chứng của bệnh phổi kẽ sẽ nặng lên khi hoạt động, bác sĩ có thể đánh giá chức năng phổi; nội soi phế quản… có thể giúp ích cho chẩn đoán bệnh.
Nói chung, nếu trong bất kỳ trường hợp nào, khi trẻ nói với bạn rằng con cảm thấy khó thở (hoặc bạn quan sát thấy trẻ hô hấp khó khăn, không bình thường) thì nên đưa trẻ đến bệnh viện để khám ngay. Nếu đúng là bệnh phổi kẽ thì việc được chẩn đoán sớm và chính xác là rất quan trọng để điều trị thích hợp.
Bệnh có thể điều trị không?
Bệnh phổi kẽ gây ra bởi chất độc hoặc thuốc đôi khi có thể thay đổi tốt tình trạng bệnh khi không còn tiếp xúc với các chất gây bệnh. Tuy nhiên, không phải ai cũng may mắn được như thế. Việc điều trị viêm phổi kẽ đến lúc này vẫn được đánh giá là khá khó khăn, vì các loại thuốc hiện có sẵn đều gây tác dụng phụ nghiêm trọng và đôi khi không hiệu quả.
Chẳng hạn như điều trị bệnh phổi kẽ cần kết hợp corticosteroid để chống viêm giúp giảm các triệu chứng bệnh. Tuy nhiên, không nên dùng thời gian dài vì corticosteroid có thể gây ra một số tác dụng phụ, như bệnh tăng nhãn áp, loãng xương, tăng đường huyết dẫn đến bệnh đái tháo đường, chậm lành vết thương, tăng tính nhạy cảm với nhiễm khuẩn.
Bạn nên trao đổi thường xuyên với bác sĩ về tình trạng của con. Ngoài ra, cần tích cực giúp trẻ phục hồi chức năng phổi chủ yếu bằng biện pháp tập thể dục, hít thở hiệu quả, phối hợp với dinh dưỡng đủ chất, tâm lý thoải mái…
Liệu pháp oxy
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, bác sĩ có thể khuyên nên điều trị bằng oxy. Mặc dù oxy không thể dừng lại tổn thương phổi nhưng nó có thể làm cho hơi thở dễ dàng hơn, ngăn ngừa hoặc làm giảm các biến chứng từ mức oxy thấp trong máu. Ôxy liệu pháp cũng có thể cải thiện giấc ngủ, làm giảm huyết áp ở phía bên phải của tim.
Có cách nào để phòng bệnh phổi kẽ?
Giữ cho môi trường sống của con thật sạch là một trong những điều trước hết mẹ cần làm. Nếu trong nhà có người nghiện thuốc lá, bạn nên yêu cầu có khu vực hút thuốc riêng, xa phòng của trẻ nhỏ. Ngoài ra, nên cẩn thận với việc nuôi chó mèo, chim gà, các động vật khác. Không gian nuôi cần tương đối tách biệt với không gian sinh hoạt của trẻ. Vì về cơ bản, chính những chất ô nhiễm, bụi kim loại, hóa chất, các loại lông và vi khuẩn từ động vật nuôi là nguyên nhân có thể dẫn đến bệnh phổi kẽ cho con.
Đối với trẻ có những bệnh bẩm sinh như viêm khớp dạng thấp, xơ cứng bì, lupus… nên hết sức thận trọng và chú ý điều trị tích cực. Trẻ cũng cần được sớm cho ra ngoài trời, hít thở không khí trong lành. Trẻ từ 3 tuổi trở lên nên khuyến khích để có giờ tập thể dục đều đặn, thường xuyên, nhằm chủ động nâng cao sức đề kháng cho cơ thể.
