Sốt xuất huyết là một trong những căn bệnh phổ biến và nguy hiểm, gây ra bởi virus Dengue và được truyền từ muỗi Aedes nhiễm virus sang con người khi muỗi này cắn. Mặc dù đã từng xuất hiện từ lâu và lan rộng trên toàn cầu, nhưng vẫn tồn tại nhiều hiểu lầm và thông tin sai lệch về bệnh này trong cộng đồng.
Việc hiểu rõ về sốt xuất huyết không chỉ giúp cải thiện khả năng phòng ngừa và điều trị mà còn là bước đầu tiên quan trọng để bảo vệ sức khỏe của chính mình và cả cộng đồng. Hãy cùng Tạp chí Mẹ và Con giải mã về những lầm tưởng phổ biến xung quanh bệnh lý này nhé!
Lầm tưởng 1: Chỉ có trẻ em mới mắc bệnh sốt xuất huyết
Một trong những hiểu lầm phổ biến khác về sốt xuất huyết là cho rằng chỉ có trẻ em mới mắc bệnh này. Tuy nhiên, thực tế cho thấy mọi lứa tuổi, từ trẻ em, thanh niên, người lớn đến người già đều có nguy cơ mắc sốt xuất huyết. Virus Dengue không phân biệt tuổi tác, việc tiếp xúc với muỗi Aedes nhiễm bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào.
Sốt xuất huyết ở trẻ em
Triệu chứng: Trẻ em thường có các triệu chứng như sốt cao đột ngột, khó chịu, quấy khóc, nôn mửa, đau bụng, và phát ban.
Biến chứng: Trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, có thể có nguy cơ cao hơn mắc các biến chứng nghiêm trọng do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện.
Sốt xuất huyết ở người lớn
Triệu chứng: Người lớn thường có triệu chứng tương tự như trẻ em, bao gồm sốt cao, đau đầu, đau sau mắt, đau cơ và khớp, và phát ban.
Biến chứng: Người lớn có thể trải qua các biến chứng nghiêm trọng như xuất huyết nội tạng, suy gan, suy thận, và sốc sốt xuất huyết. Các yếu tố như tình trạng sức khỏe tổng quát, bệnh lý nền (như tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim) có thể làm tăng nguy cơ biến chứng.
Sốt xuất huyết ở người già
Triệu chứng: Người già cũng biểu hiện các triệu chứng tương tự như các lứa tuổi khác, nhưng có thể có thêm các triệu chứng phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe hiện tại.
Biến chứng: Người già thường có nguy cơ cao hơn đối với các biến chứng nặng do hệ miễn dịch yếu hơn và thường có nhiều bệnh lý nền. Việc phát hiện và điều trị sớm là cực kỳ quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Bằng cách nhận thức đúng đắn rằng sốt xuất huyết có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, chúng ta có thể nâng cao ý thức cộng đồng, thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nghiêm trọng.
Lầm tưởng 2: Bệnh sốt xuất huyết chỉ xảy ra vào mùa mưa
Mặc dù mùa mưa tạo điều kiện thuận lợi cho muỗi Aedes sinh sản, nhưng thực tế, sốt xuất huyết có thể xảy ra quanh năm ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Việc hiểu rõ về sự lây lan của bệnh sốt xuất huyết quanh năm giúp cộng đồng có các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết quanh năm
Môi trường nhiệt đới và cận nhiệt đới: Các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới có khí hậu ấm áp và độ ẩm cao quanh năm, tạo điều kiện lý tưởng cho muỗi Aedes phát triển và sinh sản.
Điểm nước tù đọng: Muỗi Aedes đẻ trứng ở những nơi có nước đọng như chậu hoa, lốp xe, và các vật dụng chứa nước khác. Những điểm nước này có thể tồn tại quanh năm, không chỉ trong mùa mưa.
Thói quen sinh hoạt của muỗi Aedes: Muỗi Aedes thường hoạt động mạnh vào buổi sáng sớm và chiều tối, bất kể mùa nào, khiến nguy cơ bị muỗi cắn và lây truyền virus Dengue tồn tại quanh năm.
Sốt xuất huyết vào mùa khô
Mặc dù mùa mưa là thời điểm bùng phát dịch sốt xuất huyết cao nhất do lượng nước đọng tăng lên, nhưng vào mùa khô, nguy cơ mắc bệnh vẫn tồn tại vì:
Nước dự trữ: Trong mùa khô, nhiều gia đình thường trữ nước trong các thùng, bể chứa, chậu cây… mà không được che đậy kín, đây là môi trường lý tưởng cho muỗi Aedes sinh sản.
Khu vực đô thị: Tại các khu vực đô thị, các nguồn nước nhân tạo như cống rãnh, hố ga và các vật dụng phế thải cũng là nơi muỗi có thể phát triển ngay cả khi không có mưa.
Các biện pháp phòng ngừa quanh năm
- Kiểm tra và dọn dẹp thường xuyên các vật dụng có thể chứa nước quanh nhà như chậu hoa, lốp xe, bình nước.
- Ngủ dưới màn chống muỗi và sử dụng màn khi nghỉ trưa để tránh muỗi cắn.
- Sử dụng các sản phẩm diệt muỗi và đuổi muỗi quanh nhà, đặc biệt là vào buổi sáng sớm và chiều tối.
- Đảm bảo tất cả các thùng chứa nước trong nhà và ngoài trời đều được đậy kín để tránh muỗi đẻ trứng.
- Thường xuyên kiểm tra và giám sát môi trường xung quanh nhà để phát hiện và xử lý các điểm nước đọng kịp thời.
Lầm tưởng 3: Một lần mắc bệnh sốt xuất huyết sẽ có miễn dịch suốt đời
Virus Dengue có bốn chủng khác nhau (DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4), mắc bệnh với một chủng virus chỉ giúp cơ thể miễn dịch suốt đời với chủng đó, không phải tất cả các chủng.
Khi cơ thể nhiễm một chủng virus Dengue, hệ thống miễn dịch sẽ tạo ra kháng thể đặc hiệu chống lại chủng đó, quá trình này sẽ giúp cơ thể bảo vệ khỏi sự tái nhiễm với cùng một chủng virus Dengue trong tương lai. Tuy nhiên, các kháng thể này không bảo vệ cơ thể khỏi các chủng virus Dengue khác nên người đã từng mắc sốt xuất huyết có thể bị nhiễm lại bởi một trong ba chủng còn lại.
Mắc sốt xuất huyết lần thứ hai thậm chí có thể nguy hiểm hơn lần đầu tiên. Điều này là do hiện tượng được gọi là “tăng cường miễn dịch phụ thuộc kháng thể” (Antibody-Dependent Enhancement, ADE). ADE xảy ra khi kháng thể từ lần nhiễm trước không đủ mạnh để vô hiệu hóa virus mới mà thay vào đó, nó lại giúp virus xâm nhập và lây lan mạnh mẽ hơn trong cơ thể.
Kết quả là lần nhiễm thứ hai có thể nghiêm trọng hơn, dẫn đến nguy cơ cao hơn bị biến chứng như sốc sốt xuất huyết hoặc xuất huyết nặng.
Lầm tưởng 4: Chỉ cần dùng thuốc hạ sốt là đủ để chữa sốt xuất huyết
Chỉ sử dụng thuốc hạ sốt để điều trị sốt xuất huyết là không đủ. Việc chăm sóc bệnh nhân sốt xuất huyết đòi hỏi sự theo dõi cẩn thận, bù nước và điện giải đúng cách, và thực hiện các biện pháp chăm sóc bổ sung để ngăn ngừa biến chứng.
Nhận thức đúng về quá trình điều trị sốt xuất huyết giúp bệnh nhân và người chăm sóc thực hiện các biện pháp cần thiết để đảm bảo sự phục hồi an toàn và hiệu quả.
Lầm tưởng 5: Bệnh sốt xuất huyết không lây lan từ người sang người
Một hiểu lầm phổ biến khác về sốt xuất huyết là cho rằng bệnh không lây lan từ người sang người. Thực tế, sốt xuất huyết không lây trực tiếp từ người sang người qua tiếp xúc thông thường, nhưng muỗi Aedes là trung gian truyền virus Dengue từ người bị nhiễm sang người khỏe mạnh.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ lây truyền
Mật độ muỗi cao: Khu vực có nhiều muỗi Aedes sẽ tăng nguy cơ lây truyền sốt xuất huyết do muỗi dễ dàng tiếp xúc với nhiều người bị nhiễm và truyền bệnh cho nhiều người khác.
Khu vực đông dân cư: Những khu vực đô thị và đông dân cư thường có nhiều nơi muỗi sinh sản như cống rãnh, nước đọng, và rác thải. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho sự lây lan của virus Dengue.
Thời tiết ấm áp và ẩm ướt: Khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, đặc biệt là trong mùa mưa, tạo điều kiện lý tưởng cho muỗi Aedes phát triển và sinh sản.
Lầm tưởng 6: Không cần lo lắng về muỗi trong nhà
Thực tế, muỗi Aedes là một trong những loài muỗi phổ biến và nguy hiểm. Chúng có thể gây ra các bệnh như sốt xuất huyết và virus Zika.
Đặc điểm của muỗi Aedes là chúng thường sinh sống và sinh sản trong môi trường gần nhà, đặc biệt là trong nước đọng như các chậu hoa không được thay nước thường xuyên, bể nước không được che kín, hoặc trong các vỏ chai, lon bị bỏ không đúng cách. Chúng thích nghi tốt với môi trường sống đô thị và có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe con người.
Lầm tưởng 7: Bệnh sốt xuất huyết chỉ lây qua muỗi
Thực tế là sốt xuất huyết cũng có khả năng lây truyền qua một số cơ chế khác, không chỉ thông qua muỗi. Các cơ chế lây truyền khác của sốt xuất huyết :
Lây qua máu chủng virus khác: Một người đã từng mắc sốt xuất huyết vẫn có thể bị nhiễm lại bởi các chủng virus Dengue khác, việc miễn dịch với một chủng virus không đồng nghĩa với việc miễn dịch với các chủng virus Dengue khác.
Lây qua máu người: Dù hiếm khi xảy ra, nhưng sốt xuất huyết cũng có thể lây truyền từ người sang người qua máu. Các trường hợp này thường xảy ra trong các tình huống như truyền máu hoặc qua sử dụng chung các dụng cụ y tế.
Lầm tưởng 8: Không có biện pháp phòng ngừa sốt xuất huyết
Hiện nay đã có vaccine phòng ngừa sốt xuất huyết cho một số loại virus gây bệnh như virus Dengue, việc tiêm vaccine này giúp tăng cường miễn dịch và giảm nguy cơ mắc bệnh. Ngoài ra, các biện pháp phòng ngừa hiệu quả như:
- Kiểm soát và tiêu diệt muỗi Aedes, những loài muỗi chủ yếu truyền bệnh sốt xuất huyết.
- Giảm thiểu các nơi có nước đọng, nơi mà muỗi thường sinh sống và đẻ trứng.
- Sử dụng thuốc diệt muỗi hoặc các phương pháp khác để ngăn chặn sự phát triển của muỗi.
Những biện pháp này không chỉ giúp ngăn ngừa bệnh sốt xuất huyết mà còn giúp bảo vệ cộng đồng khỏi các dịch bệnh do muỗi truyền nhiễm.
Lầm tưởng 9: Sốt xuất huyết không có liên quan đến vệ sinh cá nhân
Thực tế, vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường xung quanh đều đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa bệnh sốt xuất huyết. Đặc biệt là vệ sinh môi trường xung quanh nhà cửa, bao gồm:
- Loại bỏ các nơi có nước đọng như chậu hoa không được thay nước thường xuyên, bể nước không được che kín, hoặc các vật dụng bỏ không đúng cách.
- Dọn dẹp và làm sạch khu vực xung quanh nhà, giảm bớt nơi trú ngụ của muỗi.
- Sử dụng các biện pháp phòng ngừa muỗi như sử dụng thuốc diệt muỗi, lắp cửa lưới chống muỗi và đeo quần áo che chắn khi ra ngoài.
Hy vọng rằng thông qua việc chia sẻ kiến thức và nâng cao nhận thức về bệnh sốt xuất huyết, chúng ta sẽ có một cộng đồng khỏe mạnh hơn và ít phải đối mặt với những ảnh hưởng tiêu cực của bệnh lý này trong tương lai.
